Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ : ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

                      

Pablo Picasso, Γκερνίκα, 1937. Λάδι σε μουσαμά,

Το έργο αποτελεί ηχηρή απάντηση του ζωγράφου στον βομβαρδισμό της ισπανικής πόλης Γκερνίκα από τους Γερμανούς και τους Ιταλούς, τον Απρίλιο του 1937. Χωρίς να γίνεται περιγραφική απεικόνιση του βομβαρδισμού, η απόδοση του γεγονότος επιτυγχάνεται αφαιρετικά, με μια σειρά επιμέρους θεμάτων, που όμως διατηρούν έντονο συμβολισμό. Νοηματικό κέντρο του έργου, ο θάνατος. Βασικό χαρακτηριστικό του, οι κατακερματισμένες και φαινομενικά ασύνδετες, μεταξύ τους, εικόνες.

Francisco Goya, 3η Μαΐου 1808, 1814.

 Με το έργο αυτό, ο Γκόγια τιμά τα θύματα της ισπανικής εξέγερσης, της 2ης και 3ης  Μαΐου του 1808, ενάντια στις δυνάμεις κατοχής του Ναπολέοντα. Δεξιά παριστάνεται το εκτελεστικό απόσπασμα. Το αποτελούν ένοπλοι Γάλλοι στρατιώτες, που εικονίζονται με τα όπλα στα χέρια, έτοιμοι να πυροβολήσουν. Το αριστερό και πιο φωτισμένο τμήμα του πίνακα καταλαμβάνουν οι μορφές των Ισπανών πατριωτών, των σκοτωμένων και αυτών που πρόκειται να εκτελεστούν. 

Vasily Vereshchagin, «Η αποθέωση του πολέμου» (1871).

 Εθελοντής στις τάξεις του Ρωσικού στρατού, ο Βερεστσάγκιν έλαβε μέρος σε διάφορες μάχες, γεγονός που τον επηρέασε βαθιά. Στο έργο «Η Αποθέωση του Πολέμου» ο θεατής αντικρίζει έναν πυραμιδωτά διαμορφωμένο σωρό από ανθρώπινα κρανία. Μια έρημη και εκτεθειμένη στον καυτό ήλιο γη, με διάσπαρτα ξερά δένδρα, καταφύγιο για μαύρα κοράκια που πετούνε ολόγυρα, ενώ στο βάθος μόλις διακρίνονται τα μισοκαταστραμμένα τείχη μιας πόλης. Ο ζωγράφος έγραψε στο πλαίσιο του πίνακα: «Αφιερώνεται σε όλους τους μεγάλους κατακτητές, του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος».

Christopher Nevinson, «Τα Μονοπάτια της Δόξας» (1917).

 Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1914, ο Νέβινσον υπηρέτησε ως εθελοντής στον Ερυθρό Σταυρό, ενώ στη συνέχεια, το 1917, διορίστηκε από το Βρετανικό κράτος επίσημος καλλιτέχνης του πολέμου. Όμως, παρά την ιδιότητα του δημιουργού του, το έργο «Τα Μονοπάτια της Δόξας» απορρίφθηκε από τη στρατιωτική λογοκρισία της εποχής και απαγορεύτηκε αρχικά η έκθεσή του. Ο πίνακας εικονίζει δύο Βρετανούς στρατιώτες να κείτονται νεκροί στο πεδίο της μάχης, ανάμεσα σε συρματοπλέγματα.

Paul Nash, «Φτιάχνουμε έναν Καινούργιο Κόσμο» (1918).

 Ο Βρετανός Πωλ Νας υπήρξε επίσημος καλλιτέχνης του πολέμου στον Α΄ όσο και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το «Φτιάχνουμε έναν Καινούργιο Κόσμο» προκάλεσε αίσθηση και αγοράστηκε από το Βρετανικό κράτος αμέσως μετά τη δημιουργία του. Στον πίνακα έχει απεικονιστεί εγκαταλειμμένο τοπίο, όπου δεσπόζουν οι καμένοι κορμοί δένδρων και το αναταραγμένο από τους βομβαρδισμούς έδαφος, έτσι όπως προβάλλουν με το φως του ήλιου.

Otto Dix, «Στρατεύματα προελαύνουν μέσα σε αέρια» (1924).

 Ο Γερμανός ζωγράφος και χαράκτης Ότο Ντιξ, θέλοντας να εξορκίσει τις εφιαλτικές αναμνήσεις του από τη συμμετοχή του στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, φιλοτέχνησε αυτό το έργο μαζί μ' ένα σύνολο άλλων πενήντα χαρακτικών, στο οποίο έδωσε τον εύγλωττο τίτλο Der Krieg (Ο Πόλεμος). Είναι ενδεικτικό ότι οι Ναζί, από αντίδραση στην τέχνη του Ντιξ, συμπεριέλαβαν δημιουργίες του στην «Έκθεση Εκφυλισμένης Τέχνης», που διοργάνωσαν το 1937 στο Μόναχο. Στο έργο «Στρατεύματα προελαύνουν μέσα σε αέρια» ο καλλιτέχνης εικονίζει Γερμανούς στρατιώτες να εφορμούν, φορώντας αντιασφυξιογόνες μάσκες.

Marc Chagall, «Πόλεμος» (1964-66).

 Ο ρωσο-εβραϊκής καταγωγής ζωγράφος Μαρκ Σαγκάλ εκφράζει εδώ τη δική του, πολυπρόσωπη, αντίληψη για τον πόλεμο. Ένα χωριό που καίγεται, κάτοικοι και ζώα εγκλωβισμένοι στις φλόγες, άνθρωποι που προσπαθούν να σωθούν τρέχοντας ή στοιβαγμένοι σε άμαξα, άλλοι που θρηνούν θύματα πάνω στο χιόνι ή βρίσκουν καταφύγιο στη ράχη ενός αλόγου, ο Εσταυρωμένος Χριστός συνθέτουν, σε γενικές γραμμές, το θεματικό σύνολο αυτού του ζωγραφικού έργου.

Salvador Dali, «Το πρόσωπο του πολέμου»

  Το έργο φιλοτεχνήθηκε στο διάστημα που συμπίπτει με το τέλος του Ισπανικού Εμφυλίου και την αρχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Σ' ένα ερημικό περιβάλλον ορθώνεται η γιγαντιαία μορφή του πολέμου, που αποδίδεται ως αποσκελετωμένο ανθρώπινο πρόσωπο, περικυκλωμένο από ερπετά. Το στοματικό άνοιγμα και τις κόγχες των ματιών καλύπτουν επίσης οστέινα πρόσωπα, που και αυτά με τη σειρά τους φέρουν αντίστοιχα πρόσωπα σε αντίστοιχα ανοίγματα. Στο κάτω δεξιό άκρο του πίνακα υπάρχει αποτύπωμα χεριού, που θεωρείται ότι ανήκει στον ίδιο τον ζωγράφο.

 http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C132/638/4103,18809/extras/activities/index_2_03_doukas/anti-war_paintings.html