ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

                 ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

  Τα χαρακτηριστικά τους

•     Ανωνυμία δημιουργού ,δημιουργός ο ίδιος ο λαός

•     Παραδίδονται προφορικά, από στόμα σε στόμα.

•     Απροσδιοριστία στον τόπο προέλευσης, και στο χρόνο σύνθεσης.

•     Απόδοση σε τραγούδι και όχι ποίημα, δεν απαγγέλλεται.

•     Ελεύθερος στίχος και όχι απαραίτητα ομοιοκαταληξία.

•     Γλώσσα απλή, λαϊκή με ιδιωματισμούς(λέξεις –φράσεις που συνηθίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές)

•     Στίχος ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, χωρίζεται σε δύο ημιστίχια με αυτοτελές νόημα στο καθένα,(αρχή ισομετρίας) όχι διασκελισμός(δε συνεχίζεται το νόημα στον επόμενο).

•     Το 2^ο ημιστίχιο επαναλαμβάνει, προεκτείνει ή έρχεται σε αντίθεση με το 1^ο.

•     Λόγος παρατακτικός με πολλές κύριες προτάσεις και ελάχιστες δευτερεύουσες.

•     Άστοχα ερωτήματα: ερωτήσεις με αρνητική απάντηση π.χ. μην ο Καλύβας έρχεται, μην ο Λεβεντογιάννης; Ουδ’ ο Καλύβας έρχεται, ουδ’ ο Λεβεντογιάννης.

•     Χρήση στερεότυπων εκφράσεων, π.χ. Τρία πουλάκια κάθονταν.

•     Χρήση συμβολικών αριθμών, π.χ. το 3 και τα πολλαπλάσιά του

•     «Νόμος των τριών»: π.χ. τρεις αδερφάδες είμαστε

•     Πολλά σχήματα λόγου(τολμηρές προσωποποιήσεις: τα άψυχα ως ανθρώπινη οντότητα) αλλά και παρομοιώσεις, εικόνες, μεταφορές, επαναλήψεις, ασύνδετα.

•     «Το θέμα του αδύνατου» π.χ. αν τρέμουν τ' άγρια βουνά να τρέμει το γιοφύρι ή διάλογος με ζώα ή άψυχα.

•     Γρήγορη δράση με λόγο απλό και πυκνό.

Θεματολογία

•     Εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής (αγάπης, νυφιάτικα, νανουρίσματα, ξενιτιάς, κάλαντα, μοιρολόγια)

•     Ιστορικά γεγονότα(κλέφτικα , ακριτικά)

•   Φανταστικά ή πραγματικά θέματα με χαρακτήρα δραματικό και αφηγηματικό(παραλογές)

                           Στογιάννη Ευαγγελία, φιλόλογος

ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ - " Όλη σου τη σιωπή την είπε...

Οι ποιητές που αγαπήσαμε ...

Τα τραγούδια που αγαπήσαμε ...

Οι μαθητές διαβάζουν μελοποιημένη ποίηση

• Ελύτης : " Άξιον Εστί", "Γένεσις"
• Ελύτης : "Το Μονόγραμμα" 
• Ελύτης : "Όμορφη και παράξενη πατρίδα"
• Σεφέρης : "Επιφάνια"
• Ρίτσος : "Ρωμιοσύνη"
• Ρίτσος : "Και να αδερφέ μου"
• Καβάφης : "Ιθάκη"
• Καββαδίας : αποσπάσματα
• Καρυωτάκης : "Τι νέοι που φτάσαμεν  εδώ"
• Πολυδούρη : "Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ' αγάπησες"

Οι μαθητές τραγουδούν μελοποιημένη ποίηση

   

•     Γκάτσος : "Αν θυμηθείς τ' όνειρό μου"
•     Γκάτσος : "Έλα πάρε μου τη λύπη"
•     Ελύτης : "Το θαλασσινό τριφύλλι"
•     Βάρναλης : "Η μπαλάντα του κυρ- Μέντιου"
•     Σεφέρης : "Πες τη το μ' ένα γιουκαλίλι"
•     Ρίτσος :"Και να αδερφέ μου"
•     Καββαδίας : "Γουίλι"
•     Καρυωτάκης : "Παιδικό"

Υπεύθυνες εκπαιδευτικοί : Στογιάννη Ευαγγελία
                                           Νάννου Κατερίνα

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΧΡΟΝΩΝ

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ  ΧΡΟΝΩΝ

Ας θυμηθούμε…

Οριστική ενεργητικής φωνής

Ενεστώτας:  θέμα+ κατάληξη π.χ. λύ -ω

Μέλλοντας : όπως ο Ενεστώτας αλλά με το χρονικό χαρακτήρα - σ- π.χ. λύ-σ-ω.

 Όμως:

•  στα ουρανικόληκτα τα κ,γ,χ,ττ/σσ+σ =ξ δηλ.διώκ-σ-ω=διώξω ,φυλάττω με θέμα φυλάκ-σ-ω=φυλάξω

• χειλικόληκτα π,β,φ,πτ +σ=ψ δηλ.τρέπ-σ-ω=τρέψω,βλάπτω με θέμα βλάβ-σ-ω=βλάψω

• οδοντικόληκτα τ,δ,θ,ζω+σ=σ δηλ.πείθ-σ-ω=πείσω,σχίζω με θέμα σχίδ-σ-ω=σχίσω.

Αόριστος

Όπως και ο Μέλλοντας σχηματίζεται με την προσθήκη του χρονικού χαρακτήρα –σ- στο θέμα: λύω =έλυσα ,πράττω =έπραξα ,γράφω =έγραψα σύμφωνα με τα παραπάνω.

Στον Παρατατικό και τον Αόριστο τα ρήματα παίρνουν μπροστά από το θέμα αύξηση:

Συλλαβική: ένα -ε - για τα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο   π.χ. λύω =έλυον

Αύξηση

 Χρονική :στα ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν έχουμε έκταση του βραχύχρονου φωνήεντος :

α =η  αγοράζω =ηγόραζον , ε = η ελπίζω =ήλπιζον ,ε =ει έχω =είχον,  

 ο =ω ,ορίζω =ώριζον ,ι =ι ,ικετεύω =ικέτευον ,υ =υ υβρίζω =ύβριζον ,

αυ =ηυ αυξάνω =ηύξανον ,ευ =ηυ  ,ευρίσκω =ηύρισκον,

αι =η αίρω =ηρον ,ει =η εικάζω = ήκαζον,  οι =ω οικω =ώκουν

Παρακείμενος –Υπερσυντέλικος

•     Χαρακτηριστικό αυτών των χρόνων είναι ο αναδιπλασιασμός :

•      επανάληψη του αρχικού συμφώνου του θέματος με ένα -ε- σε όσα ρήματα αρχίζουν από σύμφωνο π.χ. λύω =λέλυκα

Προσοχή!!!   Το χ =κ :χορεύω =κεχόρευκα

                      Το φ =π :φυτεύω =πεφύτευκα

                      Το θ =τ :θύω =τέθυκα

•      Συλλαβική αύξηση δηλ. ένα -ε- όταν το θέμα αρχίζει από τρία σύμφωνα π.χ. στρατεύω = εστράτευκα  ή δύο σύμφωνα (όχι όμως το α΄ άφωνο και το δεύτερο υγρό*) π.χ. σπουδάζω =εσπούδακα ή διπλό ζ, ξ ψ π.χ. ζηλω =εζήλωκα ή από ρ π.χ. ρίπτω  = έρριφα

*Αν το α΄ άφωνο και το δεύτερο ένρινο ή  υγρό, γράφω =γέγραφα

•     Χρονική αύξηση όταν το θέμα αρχίζει από φωνήεν, π.χ. αγοράζω =ηγόρακα.

Ο Υπερσυντέλικος ως ιστορικός χρόνος  παίρνει και συλλαβική αύξηση στην α΄περίπτωση αναδιπλασιασμού :λύω – λέλυκα –ελελύκειν .

•     Άλλο χαρακτηριστικό των χρόνων αυτών είναι το κ στην κατάληξη στα φωνηεντόληκτα ρήματα ,δηλ. ρήματα που το θέμα τους τελειώνει σε φωνήεν.

•     Όμως

οδοντικόληκτα  τ,δ,θ :κομίζω με θέμα κομίδ =κεκόμικα

χειλικόληκτα π,β,φ ,πτ: τρίβω =τέτριφα

ουρανικόληκτα κ,γ,χ,ττ/σσ:τάττω =τέταχα

Και  τώρα… διάβασμα !!!

                                                            Στογιάννη Ευαγγελία

                                                                    Φιλόλογος

                              

ΠΕΝΤΕ ΡΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

                          Πέντε ρήματα για το βιβλίο

"Διαβάζω βιβλία για να κατακτήσω το χρόνο. Διαβάζοντας, το παρελθόν μου φαίνεται οικείο, το μέλλον φιλικό και προσιτό. Καταρρίπτω όρια και φραγμούς, σύνορα και προθεσμίες, απαγορεύσεις και φόβους. Η φαντασία διαστέλλεται, ο κόσμος γίνεται άπειρος ή μικρός, ανάλογα με το κέφι μου. Όλα σήμερα ελέγχονται και προκαθορίζονται. Το διάβασμα όμως μου επιτρέπει την ελευθερία. Διαβάζω άρα είμαι ελεύθερος.

Αγοράζω βιβλία για να κάνω δικό μου τον κόσμο. Τον κόσμο των ιδεών, των μύθων, της επιστήμης, του ονείρου. Μέσα από τις τυπωμένες σελίδες νιώθω να ορίζω καλύτερα τον χώρο, την οικουμένη, ολόκληρο το σύμπαν. Αγοράζοντας βιβλία, πλουτίζω σε εμπειρίες και ευαισθησία, γίνομαι συμμέτοχος στο παγκόσμιο αγαθό της γνώσης.

Χαρίζω βιβλία στο όνομα της αγάπης. Με μια ποιητική συλλογή εγκαινιάζω έναν έρωτα, με ένα μυθιστόρημα σφραγίζω μια φιλία χρόνων. Κάνοντας δώρο ένα βιβλίο που έχω αγαπήσει, δίνω στον άλλον να καταλάβει τα ιδιαίτερα αισθήματα που τρέφω γι' αυτόν.

Δανείζω και δανείζομαι βιβλία γιατί έτσι αποκτούν πνοή ζωής. Αλλάζουν χέρια, δραπετεύουν από τα ράφια, παλιώνουν χρήσιμα οι σελίδες τους, κυοφορούν γνώσεις και απόλαυση. Τα βιβλία δεν έχουν δικό τους σπίτι και κατοικία. Οι βιβλιοθήκες, ιδιωτικές και δημόσιες, είναι μονάχα η στάση που κάνουν για να ξεκουραστούν στο άχρονο ταξίδι της επίγειας ζωής τους.

Γράφω βιβλία για να ζήσω. Γράφω γιατί έχω την αυταπάτη πως είμαι ένας μικρός θεός: παίρνω αφορμή από το τίποτα και ανασταίνω ζωές, πιάνω στα χέρια μου μολύβι και στήνω ένα χάρτινο σύμπαν αληθινό."

              Κώστας Ακρίβος ,φιλόλογος -συγγραφέας

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

                     Κωστής Παλαμάς  (1859-1943)

                                            Τα σχολειά χτίστε

… Λιτὰ χτίστε τα, ἁπλόχωρα,
μεγάλα, γερὰ θεμελιωμένα,
ἀπὸ τῆς χώρας, ἀκάθαρτης,
πολύβοης, ἀρρωστιάρας, μακριά.
Μακριὰ τ᾿ ἀνήλιαγα σοκάκια,
τὰ σκολειὰ χτίστε.

Καὶ τὰ πορτοπαράθυρα τῶν τοίχων
περίσσια ἀνοῖχτε, νά ᾿ρχεται ὁ κὺρ Ἥλιος,
διαφεντευτής, νὰ χύνεται,
νὰ φεύγει, ὀνειρεμένο πίσω του
ἀργοσέρνοντας τὸ φεγγάρι.

Γιομίζοντάς τα νὰ τὰ ζωντανεύουν
μαϊστράλια καὶ βοριάδες καὶ μελτέμια
μὲ τοὺς κελαηδισμοὺς καὶ μὲ τοὺς μόσκους,
κι ὁ δάσκαλος, ποιητὴς
καὶ τὰ βιβλία νὰ εἶναι σὰν τὰ κρίνα…

Δράση Βιβλιοθήκης: «Οι ποιητές κυκλοφορούν στο σχολείο»

     Αφήνουμε το καλοκαίρι μελωδικά…

                                                                                               

    Ένα μεγάλο φωτεινό καλοκαίρι πηδά στο δρόμο απ’ των σπιτιών τις σκεπές…

    Κι όμως είμαι ακόμη εδώ κι αυτό το καλοκαίρι…

    Το καλοκαιράκι στην ακρογιαλιά…

    Μέσα στο γλυκό καλοκαίρι να πάμε κρουαζιέρα στα νησιά…

    Είναι κάτι νύχτες με φεγγάρι…

    Μα έχει πανσέληνο απόψε κι είναι ωραία…

    Φεγγάρι αυγουστιάτικο υψώνεται…

    Όλα τα πήρε το καλοκαίρι…

               Και μπαίνουμε στο φθινόπωρο…

                                                                                   Από τη Βιβλιοθήκη

                                                                                Στογιάννη Ευαγγελία

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ !

 

Στογιάννη Ευαγγελία

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΜΕ ΠΟΙΗΣΗ

             Φθινόπωρο με…ποίηση

Οδυσσέας Ελύτης  Σποράδες( Ελένη)

Όλα τα λόγια που είχανε μοναδικό τους προορισμόν Εσένα!

Κατά πού θ’ απλώσουμε τα χέρια μας τώρα που δε μας λογαριάζει πια ο καιρός

Κατά πού θ’ αφήσουμε τα μάτια μας τώρα που οι μακρινές γραμμές ναυάγησαν στα σύννεφα

Τώρα που κλείσανε τα βλέφαρά σου απάνω στα τοπία μας

Κι είμαστε – σαν να πέρασε μέσα μας η ομίχλη –

Μόνοι ολομόναχοι τριγυρισμένοι απ’ τις νεκρές εικόνες σου.

Με το μέτωπο στο τζάμι αγρυπνούμε την καινούρια οδύνη

Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι

Μουσκέψανε τα λόγια που είχανε γεννήσει αστροφεγγιές

…………………………………………………………………...

                                                  Δράση Βιβλιοθήκης: «Οι ποιητές κυκλοφορούν στο σχολείο»

      Φθινοπωρινή ποίηση

Κική Δημουλά

«Αποδημητικές καλημέρες»

Ἄρχισε ψύχρα.
Τὸ γύρισε ὁ καιρὸς σὲ ἀναχώρηση.

Ἡ πρώτη μέρα τοῦ Σεπτέμβρη
ξοδεύτηκε σὲ κάποια ὑδρορροή.
Ὡς χθὲς ἀκόμα ὅλα ἔρχονταν.
Ζέστες, ἡ διάθεση γιὰ φῶς,
λόγια, πουλιά,
πλαστογραφία ζωῆς.
Γονιμοποιοῦνταν κάθε βράδυ τὰ φεγγάρια,
πολλοὶ διάττοντες ἔρωτες
ᾖρθαν στὸν κόσμο τὸν περασμένο μήνα.

Τώρα ἡ γνωστὴ ψύχρα
κι ὅλα νὰ φεύγουν.

Ζέστες, πουλιά, ἡ διάθεση γιὰ φῶς.

Φεύγουν τὰ πουλιά, ἀκολουθοῦν τὰ λόγια
ἡ μία ἐρήμωση τραβάει πίσω τῆς τὴν ἄλλη
μὲ λύπη αὐτοδίδακτη.
Ἤδη ἀποσυνδέθηκε τὸ φῶς ἀπὸ τὴν ἐπανάπαυση
κι ἀπὸ τὶς καλημέρες σου.

                                          Δράση Βιβλιοθήκης: «Οι ποιητές κυκλοφορούν στο σχολείο»

             Φθινόπωρο με…ποίηση

-Γ. Σεφέρης, [Γυρίσαμε πάλι στο φθινόπωρο]

«Γυρίσαμε πάλι στο φθινόπωρο, το καλοκαίρι
σαν ένα τετράδιο που μας κούρασε γράφοντας μένει
γεμάτο διαγραφές αφηρημένα σχέδια
στο περιθώριο κι ερωτηματικά, γυρίσαμε
στην εποχή των ματιών που κοιτάζουν
στον καθρέφτη μέσα στο ηλεχτρικό φως
σφιγμένα χείλια κι οι άνθρωποι ξένοι
στις κάμαρες στους δρόμους κάτω απ’ τις πιπεριές
καθώς οι φάροι των αυτοκινήτων σκοτώνουν
χιλιάδες χλωμές προσωπίδες.
Γυρίσαμε· πάντα κινάμε για να γυρίσουμε
στη μοναξιά, μια φούχτα χώμα, στις άδειες παλάμες…»
(Γ. Σεφέρης, Ένας λόγος για το καλοκαίρι)

                                             Δράση Βιβλιοθήκης: «Οι ποιητές κυκλοφορούν στο σχολείο»

       Το Φθινόπωρο των ποιητών

Γιάννης Ρίτσος, «Η ραψωδία του γυμνού φωτός»
(απόσπασμα)
 «Κοιμήθηκε η βροχή στο λασπωμένο δρόμο
στο λίγο φως με τ’ άρρωστα κορίτσια
πίσω απ’ τα τζάμια του απογεύματος.
Βήμα βαθύ του φθινοπώρου στα προαύλια των σχολείων
πάνω στις χορταριασμένες πλάκες. Βήμα της βραδιάς
με μια δέσμη σοβαρών αστερισμών έξω απ’ τις κλειδωμένες πόρτες.
Οι κήποι φεύγουν στην ομίχλη φεύγουν με τους ανέμους
μπλέκονται τα κλαδιά των δέντρων με τα σύγνεφα
ένα πουλί χτυπάει το τζάμι του παραλιακού σπιτιού.
Κανείς δεν είναι να του ανοίξει. Φύγαν όλοι
με τα καράβια δίχως φώτα. Πού έχουν πάει;

                                             Δράση Βιβλιοθήκης: «Οι ποιητές κυκλοφορούν στο σχολείο»