ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΦΩΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΙΕΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ (ΕΝΟΤΗΤΑ 3η)

Οι φωνές του ρήματος

Το ρήμα στη Νέα Ελληνική έχει δύο φωνές, την ενεργητική και την παθητική. Σήμα κατατεθέν της ενεργητικής φωνής είναι το –ω (π.χ. λύνω) και της παθητικής το –μαι (π.χ. λύνομαι). Ορισμένα ρήματα σχηματίζουν μόνο ενεργητική φωνή (π.χ. γερνώ), ενώ άλλα έχουν μόνο παθητική φωνή (π.χ. αισθάνομαι). Τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή λέγονται αποθετικά.

 ΠΡΟΣΟΧΗ: Δεν πρέπει να συγχέουμε τη φωνή του ρήματος με τη διάθεση (που θα την δούμε στην επόμενη ενότητα). Ένα ρήμα μπορεί να είναι στην παθητική φωνή, αλλά να έχει ενεργητική διάθεση, να φανερώνει μια ενέργεια του υποκειμένου και όχι ένα πάθημα. Π.χ. σκέφτομαι (=κάνω μια σκέψη, δηλαδή κάνω μια ενέργεια με το μυαλό μου). Ισχύει και το αντίθετο: π.χ. στη φράση «το χιόνι λιώνει από τον ήλιο», το ρήμα λιώνω βρίσκεται στην ενεργητική φωνή, αλλά δηλώνει κάτι που παθαίνει το χιόνι εξαιτίας του ήλιου.

Οι συζυγίες του ρήματος

Υπάρχουν δύο συζυγίες:

Στην 1^η συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στην παραλήγουσα στην ενεργητική φωνή και στην προπαραλήγουσα στην παθητική φωνή. Π.χ. λύνω, λύνομαι. Στην παθητική φωνή η χαρακτηριστική τους κατάληξη είναι το –ομαι.  

Στη 2^η συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στη λήγουσα στην ενεργητική φωνή και στην παραλήγουσα στην παθητική. Π.χ. αγαπώ, αγαπιέμαι.

Τα ρήματα της 2^ης συζυγίας χωρίζονται επιπλέον σε δύο τάξεις.

Στην 1^η τάξη της 2^ης συζυγίας η ενεργητική φωνή κάνει όπως το αγαπώ, αγαπάς, αγαπά και η παθητική φωνή, όπως το αγαπιέμαι, αγαπιέσαι, αγαπιέται.

Στη 2^η τάξη της 2^ης η ενεργητική φωνή κάνει όπως το καλώ, καλείς, καλεί και η παθητική όπως το καλούμαι, καλείσαι, καλείται. Στη 2^η τάξη στην παθητική φωνή βρίσκουμε και τις καταλήξεις –άμαι, -άσαι, -άται. Π.χ. κοιμάμαι, κοιμάσαι, κοιμάται.  

Πρακτικά βήματα αναγνώρισης της συζυγίας ενός ρήματος:

Έστω ότι μας δίνεται ο τύπος δέθηκες. Σκεφτόμαστε το ρήμα στην ενεργητική φωνή, δένω. Τονίζεται στην παραλήγουσα, άρα ανήκει στην 1^η συζυγία.

Έστω ότι μας δίνεται ο τύπος έχω τρυπηθεί. Σκεφτόμαστε το ρήμα στην ενεργητική φωνή, τρυπώ. Τονίζεται στη λήγουσα, άρα ανήκει στη 2^η συζυγία. Κλίνουμε το ρήμα στον ενικό, τρυπώ, τρυπάς, τρυπά. Άρα ανήκει στην 1^η τάξη της 2^ης συζυγίας.

Έστω ότι μας δίνεται ο τύπος κινήθηκε. Σκεφτόμαστε το ρήμα στην ενεργητική φωνή, κινώ. Ανήκει στη 2^η συζυγία. Κλίνουμε το ρήμα στον ενικό κινώ, κινείς, κινεί. Ανήκει στη 2^η τάξη της 2^ης συζυγίας.

Όταν το ρήμα έχει μόνο παθητική φωνή:

π.χ. έχω δεχτεί. Σχηματίζουμε το ρήμα στην παθητική φωνή, δέχομαι (δεν υπάρχει δέχω!). Αφού τονίζεται στην προπαραλήγουσα και έχει κατάληξη –ομαι, ανήκει στην 1η συζυγία.

Μας δίνεται ο τύπος είχα καταραστεί. Σκεφτόμαστε το ρήμα στην παθητική φωνή (δεν υπάρχει καταρώ!), καταριέμαι, καταριέσαι, καταριέται. Άρα ανήκει στην 1^η τάξη της 2^ης συζυγίας.

Μας δίνεται ο τύπος μιμήθηκε. Το ρήμα κάνει μιμούμαι, μιμείσαι, μιμείται (δεν υπάρχει μιμώ!). Άρα ανήκει στη 2^η τάξη της 2^ης συζυγίας.

Δυστυχώς πολλά ρήματα της δεύτερης συζυγίας κλίνονται και κατά την 1^η και κατά τη 2^η τάξη. Π.χ. πατώ, πατάς, πατά, αλλά και πατώ, πατείς, πατεί. Σ’ αυτήν την περίπτωση όπως και να χαρακτηρίσουμε το ρήμα θα θεωρηθεί σωστό. 

Άσκηση 1. Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας σύμφωνα με το παράδειγμα:

Ρήμα	Φωνή	Οριστική Ενεστώτα Ε.Φ.	β΄ πρόσωπο	Συζυγία	Τάξη
έβηξα	Ε	βήχω	δεν χρειάζεται	1η	δεν χρειάζεται
είχε κληθεί	Π	καλώ	καλείς	2η	2η
τραβήχτηκε	Π	τραβώ	τραβάς	2η	1η
έχει δεσμεύσει
θυμάται
έβλαψες
νικήθηκε
βρόντηξε
άστραψε
θα έχει νυστάξει
θα πλυθώ
είχε τονίσει
θα προστάξει
τυράννησε
ταλαιπωρήθηκαν
ρήμαξαν
δημιουργήθηκε
πονούσαν
ατρόφησε
ανέτειλε
είχαν γελαστεί
προνόησαν
θα τελειώσει
φοβήθηκε
θα επιχειρηθεί
απορούσες
μετρήθηκαν
είχε σεβαστεί

Προσοχή: δεν έχουν όλα τα ρήματα του καταλόγου ενεργητική φωνή, δηλαδή μερικά είναι αποθετικά. Σ’ αυτή την περίπτωση θα σχηματίσετε την οριστική ενεστώτα της παθητικής φωνής (π.χ. σκέφτομαι). Στην 1^η συζυγία δεν υπάρχουν τάξεις.

Άσκηση 2: να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα

Ρήμα	Φωνή	Συζυγία	Τάξη
έτρεξα	ενεργητική	1η	-
αδικήθηκε	παθητική	2η	2η
τρύπησα
νευρίασα
έχει λαλήσει
ξεχάστηκε
ρίχτηκε
τολμούσαν
είχα φοβηθεί
θα έχω τυλίξει
πέρασε

ΠΗΓΗ :http://diavatagirgenis.blogspot.gr

Φωνές, συζυγίες, διαθέσεις from Georgia Dimitropoulou