ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΕΝΟΤΗΤΑ 6η : ΟΙ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

 

Αντωνυμίες λέγονται οι λέξεις που χρησιμοποιούμε αντί ονόματος, δηλαδή στη θέση ουσιαστικού ή επιθέτου. Η αντωνυμία πρέπει να αντικαθιστά ένα όνομα που είναι γνωστό ή έχει δηλωθεί τουλάχιστο μια φορά, γιατί διαφορετικά δημιουργείται ασάφεια και αοριστία στο λόγο.

                     Οι αντωνυμίες διακρίνονται σε 8 είδη :

ΠΡΟΣΟΧΗ !

Δεν πρέπει να συγχέουμε τα άρθρα με τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας γ΄προσώπου ( του, της, τον, τους, την, τις, το, τα). Τα άρθρα μπαίνουν πριν από ονόματα, ενώ οι αντωνυμίες πριν ή ύστερα από ρήμα. ( το πήρα απόφαση: αντωνυμία).

Δεν πρέπει να συγχέουμε τις κτητικές αντωνυμίες μου, σου, του κλπ με τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας. Οι προσωπικές αντωνυμίες βρίσκονται πριν ή ύστερα από ρήμα, ενώ οι κτητικές αντωνυμίες μπαίνουν ύστερα από ουσιαστικά.
 

Φέρε μας το βιβλίο (προσωπική) αλλά Το βιβλίο μας ( κτητική ).


Το Αόριστο άρθρο ένας, μία, ένα συνοδεύει ουσιαστικά. ( ένας άνθρωπος προχωρούσε…)
 

Η Αόριστη αντωνυμία ένας, μία, ένα αντικαθιστά ουσιαστικά και είναι μόνη της στο λόγο.(ένας κάποτε πήγαινε…)
 

Το Αριθμητικό ένας, μία, ένα αντιδιαστέλλει τη μονάδα με τα πολλά. (στο δωμάτιο ήταν άλλος ένας άνθρωπος).




Συντακτικά οι αντωνυμίες χρησιμοποιούνται στο λόγο όπως και τα ονόματα που αντικαθιστούν.

Δηλαδή τις συναντάμε ως:

· Υποκείμενο: Εμείς είμαστε μαθητές της Β΄τάξης Γυμνασίου.
· Αντικείμενο: Τον κατηγόρησαν ως καταχραστή.
· Κατηγορούμενο: Ποιος είσαι εσύ;
· Επιθετικός προσδιορισμός: Αυτός ο άνθρωπος είναι επικίνδυνος.
· Γενική προσδιοριστική: Η ζωή μου είναι μονότονη.
· Συνοδεύουν προθέσεις: Το έμαθα από σένα.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ  ΛΕΞΕΩΝ

 

Οι λέξεις που σχηματίστηκαν από την ίδια απλή λέξη είτε με παραγωγή είτε με σύνθεση αποτελούν μια οικογένεια λέξεων. Οι λέξεις αυτές λέγονται  συγγενικές.

(θάλασσα, θαλάσσιος, θαλασσινός, θαλασσής, θαλασσογράφος, θαλασσόλυκος, προσθαλάσσωση,…).

Όταν μια λέξη είναι σύνθετη, ανήκει στην ετυμολογική οικογένεια και του α΄ και του β΄ συνθετικού.

Καταγράφω: α΄συνθετικό : κατά         καταζητούμαι, καταβάλλω, κατάλογος…
                   β΄ συνθετικό: γράφω      γραφή, γραφτό, γραφείο, γραφειοκράτης…

 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

1. Να υπογραμμίσετε τις αντωνυμίες στις παρακάτω προτάσεις και να αναγνωρίσετε το είδος τους:

- Κανένας δε γνωρίζει κάτι για την υπόθεση.
- Θα σε περιμένω όση ώρα χρειαστεί.
- Μην πειράξεις τα πράγματά μου.
- Κάνει ό,τι του αρέσει.
- Ποιος χτυπάει την πόρτα;


2. Στις παρακάτω προτάσεις να χαρακτηρίσετε τις αντωνυμίες ως προς το είδος τους και να προσδιορίσετε το συντακτικό τους ρόλο:

- Εμείς δε θα φύγουμε από δω.
- Κάποιοι άνθρωποι είναι πολύ απαιτητικοί.
- Ο καταστηματάρχης μου έδωσε την απόδειξη.
-Η απόφασή μου είναι αμετάκλητη.


3. Να σχηματίσετε παράγωγες και σύνθετες λέξεις που να ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τις παρακάτω λέξεις (από 4 παραδείγματα):


- λόγος………………………………………………………………………………………………………………………….
- τύχη……………………………………………………………………………………………………………………………
- τιμώ……………………………………………………………………………………………………………………………
- φύση…………………………………………………………………………………………………………………………
-ανακρίνω…………………………………………………………………………………………………………………….


4. Συμπληρώστε τα κενά με την κατάλληλη αντωνυμία:

•      Δεν του ξεφεύγει ……..
•      Έκαναν ………. μπορούσαν αλλά δεν έφεραν αποτέλεσμα
•      Δεν ξέρω …………. είναι τα πράγματα που άφησαν στην πόρτα σου.
•      Αυτός πάνω απ’ όλους βάζει τον ………..
•      ………………. δεν ……. τηλεφώνησε στα γενέθλιά του
•      ………………… άνθρωποι είναι πολύ απαιτητικοί

5. Κυκλώστε τις αντωνυμίες των προτάσεων που ακολουθούν, χαρακτηρίστε το είδος τους και προσδιορίστε τον συντακτικό τους ρόλο:

•      Εσείς θα έρθετε σινεμά;
•      Ο καθηγητής με έβγαλε έξω από την τάξη
•      Το βιβλίο σου βρίσκεται μέσα στο ντουλάπι
•      Να σέβεστε τους άλλους
•      Σου χρωστάει πολλά χρήματα;
•      Αυτός ο άνθρωπος είναι επικίνδυνος
•     Ποιος είσαι εσύ;

 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΝΝΑ ΜΑΚΡΑΚΗ (4ο Γυμνασιο Ηρακλείου)
http://4gym-irakl.ira.sch.gr/new/