Α. ΟΙ ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ
Οι διαθέσεις είναι τέσσερις: ενεργητική, παθητική, μέση και ουδέτερη.
Ενεργητική διάθεση
Το υποκείμενο ενεργεί.
π.χ. Οι μαθητές του Β4 και του Β6 διαβάζουν πυρετωδώς για τις εξετάσεις.
Παθητική διάθεση
Το υποκείμενο παθαίνει κάτι. Δέχεται δηλαδή μια ενέργεια από κάποιον άλλο.
π.χ. Το πάτωμα βρέχεται από τη βροχή. Οι μαθητές επιβραβεύονται από τους καθηγητές τους.
Μέση διάθεση
Το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργειά του γυρίζει πίσω στο ίδιο.
π.χ. Η Ειρήνη χτενίζεται. Η Κατερίνα βάφεται. Η Νικολέττα κοιτάζεται στον καθρέφτη.
Ουδέτερη διάθεση
Το υποκείμενο ούτε ενεργεί ούτε δέχεται μια ενέργεια. Βρίσκεται απλώς σε μια κατάσταση.
π.χ. Οι μαθητές του Β4 και του Β6 ουδέποτε κοιμούνται την ώρα του μαθήματος. Πεινάτε; Διψάτε;
ΑΣΚΗΣΗ
1. Να αναγνωρίσετε τις διαθέσεις των ρημάτων των πιο κάτω προτάσεων.
α. Ο δάσκαλος τιμώρησε αυστηρά τους μαθητές. ..................................................
β. Ο τραυματίας μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο από περαστικούς. ..............................
γ. Αδιαφορούσε για την οικογένειά του. .........................................................
δ. Το περιβάλλον καταστρέφεται από τον άνθρωπο. ..............................................
ε. Η αστυνομία συνέλαβε τον κλέφτη. ................................................................
στ. Σε ποιο κομμωτήριο χτενίζεσαι; ...................................................................
ζ. Υπάρχουν χρυσόψαρα εδώ; .................................................................
η. Ετοιμαστήκατε για τις εξετάσεις; ..................................................................
θ. Οι ισχυροί εκμεταλλεύονται τους αδύνατους. ...................................................
ι. Η μητέρα αγκάλιασε το παιδί της. .................................................................
2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική και αντίστροφα.
α. Η ατμόσφαιρα μολύνεται από τα καυσαέρια. Τα καυσαέρια μολύνουν την ατμόσφαιρα.
β. Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με τη θεατρική παράσταση.
...................................................................................................
γ. Όλοι αντιμετώπιζαν το Γιώργο με σεβασμό.
...................................................................................................
δ. Ο διευθυντής του προσέφερε μια νέα θέση στην επιχείρηση.
...................................................................................................
ε. Θεώρησαν το Γιάννη υπεύθυνο για το ατύχημα.
...................................................................................................
Β. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΡΗΜΑΤΑ
Τα μεταβατικά ρήματα φανερώνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Π.χ. Το παιδί φωνάζει τη μαμά του. (Η ενέργεια του ρήματος «φωνάζει» μεταβαίνει στο αντικείμενο «τη μαμά του».)
Τα αμετάβατα ρήματα φανερώνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου δε μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο, ζώο η πράγμα. Π.χ. Το παιδί φωνάζει. (Η ενέργεια του ρήματος «φωνάζει» δε μεταβαίνει πουθενά!)
ΑΣΚΗΣΗ: Σημειώστε σε ποιες περιπτώσεις τα ρήματα είναι μεταβατικά και σε ποιες αμετάβατα.
1. Το παιδί πετάει την μπάλα. ......................................................
2. Το χελιδόνι πετάει. ......................................................
3. Το πάτωμα τρίζει. ......................................................
4. Το παιδί τρίζει τα δόντια του στον ύπνο του. ..................................
Γ. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
Πρέπει να ξέρω : να αναγνωρίζω το αντικείμενο μέσα σε μια πρόταση.
(απαντά στην ερώτηση ΠΟΙΟΝ; ΠΟΙΟΥΣ; ΤΙ;)
να αναγνωρίζω τη μορφή του αντικειμένου.
Ο ι Μ ο ρ φ έ ς τ ο υ Α ν τ ι κ ε ι μ έ ν ο υ
Το αντικείμενο μπορεί να είναι:
1. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ: Ο Γιάννης αγόρασε αυτοκίνητο.
2. ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ: Τον συνάντησα τυχαία.
3. ΕΠΙΘΕΤΟ: Φοβάμαι τους κακούς!
4. ΜΕΤΟΧΗ: Βοηθάει τους δυστυχισμένους.
5. ΠΡΟΤΑΣΗ : Θέλω να γράψω στις εξετάσεις.
6. ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ : Δε μιλάει σε κανέναν. Μοιάζεις με τον αδερφό σου.
Δ. ΜΟΝΟΠΤΩΤΑ ΚΑΙ ΔΙΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ
Μονόπτωτα λέγονται τα ρήματα που δέχονται ως αντικείμενο μία μόνο πτώση.
α. αιτιατική: π.χ. Ο μαθητής χτύπησε την πόρτα.
β. γενική: π.χ. Μοιάζεις του αδερφού σου.
Δίπτωτα λέγονται τα ρήματα που δέχονται ως αντικείμενο δύο πτώσεις. Από αυτά το ένα λέγεται
άμεσο και το άλλο έμμεσο.
α. αιτιατική (άμεσο) + γενική (έμμεσο):
π.χ. Μου δάνεισε ένα βιβλίο. μου: γενική – έμμεσο / ένα βιβλίο: αιτιατική – άμεσο
β. αιτιατική + αιτιατική:
άμεσο είναι συνήθως η αιτιατική που δηλώνει πρόσωπο.
π.χ. Με ρώτησε κάτι. με: αιτιατική – άμεσο / κάτι: αιτιατική – έμμεσο
Προσοχή! Κατ’ εξαίρεση η αιτιατική αυτή (που δηλώνει πρόσωπο) είναι έμμεσο αντικείμενο, μόνο αν μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο.
π.χ. Διδάσκει τους μαθητές ελληνικά. (σ) τους μαθητές: έμμεσο / ελληνικά: άμεσο
Αν και οι δύο αιτιατικές δηλώνουν πράγμα, τότε έμμεσο είναι εκείνο που μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο αντικείμενο.
π.χ. Έσπειρε το χωράφι λαχανικά. το χωράφι: άμεσο / λαχανικά: έμμεσο (ΜΕ ΛΑΧΑΝΙΚΑ!)
ΑΣΚΗΣΗ :
Υπογραμμίστε τα αντικείμενα στις πιο κάτω προτάσεις και σημειώστε αν είναι άμεσα ή έμμεσα.
1. Θα του στείλω μήνυμα.
.................................................................................................
2. Μας διηγήθηκε όλη την ιστορία.
.................................................................................................
3. Τους εξέτασε φυσική.
.................................................................................................
4. Σου θυμίζω ότι το απόγευμα θα λείπω.
.................................................................................................
5. Με κέρασε φραπεδάκι!
.................................................................................................
Ε. ΣΥΣΤΟΙΧΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
Λέγεται το αντικείμενο που έχει την ίδια σημασία ή ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ρήμα.
π.χ. Κοιμήθηκε τον ύπνο του δικαίου. (Το αντικείμενο «τον ύπνο» έχει την ίδια σημασία με το ρήμα «κοιμήθηκε».)
Έμαθε το μάθημά του. (Το αντικείμενο «το μάθημα» ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ρήμα «έμαθε».)
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΦΩΤΕΙΝΗ ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ (ΚΥΠΡΟΣ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου