"Η ΝΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ" Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ -ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

  
        

ενότητες
1^η: Πρώτη μέρα στο Δημοτικό Σχολείο
«Με τα μαγικά πάντα μάτια… είπε ο δάσκαλος και έδειξε τη βίτσα»
2^η: Αναμνήσεις από τον δάσκαλο τη Τετάρτης Δημοτικού
«Από το Δημοτικό Σκολειό … όποιος δεν έχει αυγό ας φέρει βούτυρο.»

Αυτοβιογραφικό έργο, ένα έργο δηλαδή που περιέχει αναμνήσεις και προσωπικές εμπειρίες από τη ζωή του συγγραφέα.

C  Θέμα: η αυστηρότητα-αυταρχικότητα των δασκάλων της εποχής του συγγραφέα -19ος αι.- καθώς και ο ξυλοδαρμός ως κύριο μέσο διαπαιδαγώγησης.
C    Περιεχόμενο: κοινωνικό
Στόχος του συγγραφέα: να επισημάνει τα χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης (αυταρχισμός) όταν ο ίδιος ήταν μαθητής του δημοτικού σχολείου, τότε δηλαδή που οι δάσκαλοι είχαν ως κύριο μέσο διαπαιδαγώγησης τον ξυλοδαρμό.
Αφηγηματικοί τρόποι: α/ αφήγηση. Ο συγγραφέας αφηγείται στην α΄ ενότητα σε πρώτο ενικό πρόσωπο, μια και ο ίδιος είναι πρόσωπο του έργου. Στη δεύτερη και τελευταία ενότητα, αφηγείται σε γ΄ ενικό πρόσωπο.
Η αφήγηση είναι χρονολογική, παρουσιάζονται τα γεγονότα με τη σειρά με την οποία πραγματοποιήθηκαν. Ο χρόνος της αφήγησης είναι όταν ο συγγραφέας ήταν περίπου 6 ετών στο Ηράκλειο της Κρήτης (ο χώρος). β/ περιγραφή:   «κοντοπίθαρος, μ’ ένα γενάκι σφηνωτό… στραβοπόδης»  κλπ. γ/ διάλογος.
Η Νέα Παιδαγωγική
– Πρόκειται για μια νέα παιδαγωγική μέθοδο, που στηρίζεται σε εμπειρικούς τρόπους προσέγγισης της γνώσης. Τα παιδιά δηλαδή μαθαίνουν μέσα από τις εμπειρίες και τις αισθήσεις τους (βλέπουν τα καινούρια πράγματα, τα αγγίζουν, τα ζωγραφίζουν, κλπ) και με τον τρόπο αυτό αφομοιώνουν καλύτερα τις νέες γνώσεις (γνωστικό μέρος της νέας μεθόδου)
– Η νέα παιδαγωγική μέθοδος όμως αφορούσε και τις σχέσεις των μαθητών με τους δασκάλους τους. Ο δάσκαλος στεκόταν με αγάπη και κατανόηση απέναντι στην ευαισθησία των παιδιών, ακόμη και στα παιχνίδια ή τις αταξίες τους, και ανέπτυσσε πιο ουσιαστικές σχέσεις και επικοινωνία με τους μαθητές του (ψυχολογικό μέρος της νέας μεθόδου)

Στην προκειμένη περίπτωση ο δάσκαλος της τετάρτης τάξης του Δημοτικού, από τη μια μεριά αναγγέλλει ότι θα εφαρμόσει τις νέες παιδαγωγικές μεθόδους που είχε σπουδάσει στην Αθήνα, αλλά από την άλλη μεριά δεν τις εφαρμόζει στην τάξη στο σύνολό τους. Θα λέγαμε ότι ακολουθεί το γνωστικό μέρος (παρακινεί τα παιδιά να χρησιμοποιούν τις αισθήσεις τους και να μαθαίνουν μέσα από την εμπειρία τους), ενώ φαίνεται να απορρίπτει το ψυχολογικό ή συναισθηματικό μέρος (εφόσον τους φέρεται με μεγάλη σκληρότητα και αυστηρότητα, δέρνοντάς τους αλύπητα). Το αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά της νέας μεθόδου σε σχέση με τις παλαιότερες και θεωρούν ότι η Νέα Παιδαγωγική είναι η γυναίκα του δασκάλου τους (προσωποποίηση).
Εξάλλου η απορία των παιδιών για το ποια είναι η Νέα Παιδαγωγική είναι μια έμμεση κριτική για τη στάση του δασκάλου.

Παλαιότερες παιδαγωγικές μέθοδοι
– Η Νέα Παιδαγωγική έρχεται σε αντίθεση με παλαιότερες μεθόδους κατά τις οποίες τα παιδιά αποκτούσαν νέες γνώσεις αποστηθίζοντας κομμάτια του βιβλίου χωρίς ουσιαστικά να καταλαβαίνουν τι διαβάζουν.
Αυτή η μέθοδος στις μέρες μας θεωρείται εντελώς παρωχημένη (=ξεπερασμένη) και απαρχαιωμένη.
– Επιπλέον, στηρίζονταν στην εντελώς αυταρχική και καταπιεστική συμπεριφορά του δασκάλου απέναντι στους μαθητές, χωρίς ίχνος κατανόησης ή ευαισθησίας απέναντι στην ηλικία τους και τις παιδικές ζαβολιές τους. Συχνά μάλιστα ο δάσκαλος τιμωρούσε τους μαθητές ή τους έδινε ξύλο.

Σχέσεις παιδιών / γονιών
Από τη μια μεριά βλέπουμε την τρυφερή και ευαίσθητη στάση της μάνας, η οποία προσπαθεί να εμψυχώσει και να στηρίξει το μικρό παιδί στην καινούρια εμπειρία της ζωής του (πρώτη μέρα στο Δημοτικό Σχολείο) κρεμώντας στο λαιμό του το χρυσό σταυρουλάκι της βάφτισης και δίνοντάς του να μυρίζει ένα κλωνί βασιλικό.
Από την άλλη μεριά βλέπουμε την αυστηρή και ψυχρή στάση του πατέρα του. Ο πατέρας παρουσιάζεται δυναμικός και σοβαρός, αλλά ποτέ δεν έχει δείξει στο παρελθόν την παραμικρή τρυφερότητα στο γιο του. Έτσι, όταν τον χαϊδεύει για πρώτη φορά, την ημέρα που τον συνοδεύει στο σχολείο, ο μικρός μένει έκπληκτος και απορεί. Η ξαφνική και απρόσμενη κίνηση τρυφερότητας του πατέρα αντί να τον αποφορτίσει (= να τον χαλαρώσει) τον τρομάζει και τον κάνει να αισθανθεί σύγχυση, διότι κάτι τέτοιο δεν έχει ξανασυμβεί.

Πρόκειται για μία παλαιότερη αντίληψη αγωγής σύμφωνα με την οποία οι γονείς (και ιδιαίτερα ο πατέρας) αποφεύγουν τις εκδηλώσεις αγάπης και τρυφερότητας απέναντι στα παιδιά τους, τα κρατούν σε απόσταση και τους επιβάλλουν πειθαρχία. Έχουμε ένα μοντέλο πατριαρχικής οικογένειας, όπου ο πατέρας είναι ο απόλυτος κυρίαρχος και εξουσιαστής όλων.

C   Συναισθήματα του συγγραφέα, όταν για πρώτη φορά πηγαίνει σχολείο:
Αισθάνεται από τη μια μεριά χαρά, ανυπομονησία για την καινούρια εμπειρία, ικανοποίηση, περηφάνια επειδή μεγαλώνει και μπορεί και κείνος πλέον να αποκτήσει τον πρώτο τίτλο που κάθε άνθρωπος κατακτά, εκείνον του μαθητή. Το περιβάλλον του εξάλλου τώρα θα ‘ναι διαφορετικό: εκείνο του σχολείου μαζί με τους συνομηλίκους του. Ωστόσο, υπάρχουν και παράγοντες που θολώνουν αυτά τα φωτεινά αισθήματα: δε γνωρίζει ποια νέα δεδομένα τον περιμένουν, ποιες καταστάσεις θα αντιμετωπίσει, γι’ αυτό καταλαμβάνεται από ταραχή –«αλαφιασμένος»- αλλά και φόβο –«ήμουν σαν ένα μικρό καταστολισμένο σφαγάρι» ή «το χέρι μου άρχισε να τρέμει μέσα στη μεγάλη ζεστή φούχτα». Τα αρνητικά αυτά συναισθήματα επιτείνονται όταν φτάνοντας στο σχολείο συναντούν το δάσκαλο ο οποίος στη θέα του και μόνο αποτελεί απειλή για το μικρό μαθητή. Κρατά μία «βίτσα» και γενικά η όψη του δείχνει αγριεμένη τόσο που στα μάτια του μικρού φαντάζει σαν ένας διάβολος με κέρατα. Όταν μάλιστα ο πατέρας του ξεστομίζει το φοβερό: «το κρέας δικό σου, τα κόκαλα δικά μου» δίνοντας έτσι το δικαίωμα στο δάσκαλο να χρησιμοποιήσει τον ξυλοδαρμό προκειμένου το παιδί του να γίνει άνθρωπος, και όταν ο δάσκαλος επιδεικνύει τη βίτσα, ο φόβος και η ανασφάλεια του μικρού θεριεύουν.
C  τα στηρίγματα, τα μέσα προστασίας του μικρού:
Η μητέρα του όταν φεύγει από το σπίτι του δίνει δύο πράγματα: το «κλωνί βασιλικού» και το «χρυσό σταυρουλάκι» της βάπτισής του. Στοργική, τρυφερή απέναντι στο γιο της για τον οποίο είναι περήφανη καθώς «με καμάρι» τον κοιτάζει. Αυτά θα τον στηρίζουν, θα ενισχύουν την αυτοπεποίθησή του, από τούτα θα αντλεί τη δύναμή του. Σημαντικό ωστόσο στήριγμα είναι ο πατέρας του, πράγμα το οποίο αποκαλύπτεται μέσα από φράσεις όπως «μα το χέρι μου ήταν σφηνωμένο βαθιά μέσα στη φούχτα του πατέρα μου κι αντρειευόμουν» – «ο πατέρας μου έσκυψε, άγγιξε τα μαλλιά μου, με χάιδεψε», χειρονομία που για πρώτη φορά συνέβη μια και η στοργή του για το γιο του γενικά εκφράζεται με φειδώ.
C  ο δάσκαλος – το προφίλ του – οι παιδαγωγικές μέθοδοι της εποχής:
(Η εμπειρία της πρώτης μέρας στο σχολείο εγγράφεται στη συνείδηση των μαθητών)
Α.

• Αυστηρότητα
• Ξυλοδαρμός ως μέσο σωφρονισμού, ως μέσο παιδαγωγικό, πολλές φορές σε σημείο που να ματώνουν οι μαθητές. – έτσι δικαιολογείται και η μορφή του διαβόλου που αποδίδει ο μικρός στο δάσκαλο.
• Οι γονείς μάλιστα αναγνωρίζουν στο δάσκαλο το δικαίωμα να δέρνουν τα παιδιά τους εφόσον εκείνοι το κρίνουν, γιατί μόνο έτσι θα γίνουν άνθρωποι.
• Η συμπεριφορά των μαθητών και εκτός σχολείου ήταν υπό επιτήρηση -«Και στο δρόμο, όταν δούμε τον παπά, να του φυλούμε το χέρι».
• Τα θρησκευτικά καθήκοντα επιβάλλονταν με απειλή
• Η επικοινωνία, ο αυθορμητισμός των μαθητών πνίγονται – «αταξίες δε θέλει, μήτε γέλια, μήτε φωνές στο διάλειμμα», «και σταυρό τα χέρια».
• Ο μαθητής αυθαδίαζε, όταν τολμούσε να εκφράσει τη γνώμη του – ο διάλογος δεν ενθαρρύνεται, αντιθέτως επιβάλλεται η φίμωση του μαθητή.
• Οι μέθοδοι αυτές είναι απαράδεκτο να εφαρμόζονται σε μία σχολική κοινότητα. Οι μαθητές ως ανθρώπινα όντα με ευαισθησίες και όνειρα δεν είναι δυνατόν να προσβάλλονται, να τραυματίζονται ψυχικά καθώς ζουν σε ένα περιβάλλον τρομοκρατίας, απειλών, χειροδικίας.
• Β.

Ο δάσκαλος και η «Νέα Παιδαγωγική»:

• Όπως μαθαίνουμε από το κείμενο, ο δάσκαλος, εκείνος της τέταρτης τάξης, έχει σπουδάσει στην Αθήνα και έχει φέρει μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική- Επειδή αγνοούσαν οι μικροί μαθητές, θεωρούσαν πως επρόκειτο για τη γυναίκα του- εδώ διακρίνουμε το λεπτό χιούμορ του συγγραφέα.
• Το συγκεκριμένο πρόσωπο έφερε μαζί του νέες γνώσεις και μεθόδους διδασκαλίας: «ό,τι μαθαίναμε να το βλέπαμε και να το αγγίζαμε ή να το ζωγραφίζαμε σ’ ένα χαρτί γεμάτο κουκίδες». Όμως οι παιδαγωγικές μέθοδοι που ακολουθούσε παρέμεναν απαρχαιωμένες: αυταρχικότητα, μη ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών

Αφήγηση:
Γ.

• Ειρωνεία: στην τελευταία παράγραφο ο δάσκαλος απαιτεί από τους μαθητές να του φέρουν φαγώσιμα δώρα- θυμίζει επαίτη.

ΥΦΟΣ

• Απλό, άμεσο, ειρωνικός τόνος, χιουμοριστικά στοιχεία

ΓΛΩΣΣΑ

• Απλή, δημοτική, στρωτή, ευχάριστη, με πολλά ιδιωματικά στοιχεία (ή ιδιωματισμούς), δηλαδή στοιχεία της τοπικής διαλέκτου που στην προκειμένη περίπτωση είναι η κρητική (πχ τυλιγαδίζουν, αντρειευούμουν, μυρίζουμαι, κλπ)

«Μια μέρα έδεσα κόμπο την καρδιά μου» (μεταφορά)
«ήμουν σαν μικρό καταστολισμένο σφαγάρι» (παρομοίωση)
«»Είχε φέρει μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική. Θαρρούσαμε πως θαταν καμιά νέα γυναίκα και την έλεγαν Παιδαγωγική.» (προσωποποίηση)
http://blogs.sch.gr/norapou/2014/06/04/%CE%B7-%CE%BD%CE%AD%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B6%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82/

Το σχολείο στα χρόνια τα παλιά         http://www.slideboom.com/presentations/585493

View more presentations or Upload your own.