Η ΘΕΩΡΙΑ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΤΟΥ ΓΚΑΡΝΤΝΕΡ

Θεωρία Πολλαπλής νοημοσύνης του Γκάρντνερ

Σύμφωνα µε τη θεωρία αυτή, που βασίζεται σε ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών ερευνών (ψυχολογικών, ανθρωπολογικών, βιολογικών), η νοημοσύνη µας χωρίζεται σε εννιά τομείς οι οποίοι έχουν την έδρα τους σε διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου µας. Είναι εξίσου σημαντικοί, όχι όμως και το ίδιο αναπτυγμένοι σε κάθε άτομο. Τα εννιά αυτά είδη νοημοσύνης προέκυψαν μετά από έρευνα του εγκεφάλου, της ανθρώπινης ανάπτυξης, της εξέλιξης και μετά από διαπολιτισμικές συγκρίσεις.

Υποστηρίζεται, λοιπόν, ότι η νοημοσύνη είναι προϊόν μιας μακράς και συμμετοχικής αλληλεπίδρασης μεταξύ της φύσης (βιολογικές δυνάμεις και κληρονομικές προδιαθέσεις) και της ανατροφής (περιβαλλοντικές δυνάμεις και εμπειρίες της ζωής). Η νοημοσύνη δημιουργείται βιολογικά αλλά ο βαθμός ανάπτυξής της εξαρτάται από τις προσωπικές εμπειρίες του καθενός. Όσο περισσότερο χρόνο ξοδεύει κανείς στη χρήση και ενίσχυση της νοημοσύνης και όσο καλύτερη καθοδήγηση και ενθάρρυνση δέχεται, τόσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός ανάπτυξης του συγκεκριμένου τομέα νοημοσύνης. Ο Γκάρντνερ, λοιπόν, τονίζει το ρόλο του πολιτισμού στην ανάπτυξη κάθε είδους νοημοσύνης.

Τα τέσσερα σημαντικότερα σημεία της θεωρίας της Πολλαπλής Νοημοσύνης του Γκάρντνερ είναι:

1. Κάθε άτομο έχει ένα συνδυασμό των εννέα ή και περισσότερων ειδών νοημοσύνης. Αυτή η τυχαία κατάταξη των δυνάμεων και αδυναμιών καθιστά κάθε πρόσωπο μοναδικό με αποτέλεσμα κάθε τάξη να διαθέτει μια ποικιλομορφία σκέψης.

2. Κάθε άτομο μπορεί να αναπτύξει τις νοημοσύνες του σε επαρκές επίπεδο. Με ενθάρρυνση, εμπλουτισμό και κατάλληλη καθοδήγηση, οποιοσδήποτε μαθητής ή άτομο, μπορεί να αναπτύξει τις νοημοσύνες του.

3. Οι νοημοσύνες συνεργάζονται. Πάντα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.

4.  Καμιά νοημοσύνη δεν μπορεί να υπάρξει μόνη της.

 Tα εννιά είδη νοημοσύνης σύμφωνα με τη θεωρία Πολλαπλής Νοημοσύνης του Γκάρντνερ:

1. Λεκτική / γλωσσική νοημοσύνη (Verbal Linguistic Intelligence)

2. Λογική / μαθηματική νοημοσύνη (Logical / Mathematical Intelligence)

3. Σωματική / ψυχοκινητική / κιναισθητική νοημοσύνη (Bodily / Kinesthetic Intelligence)

4. Μουσική / ρυθμική νοημοσύνη (Musical / Rhythmic Intelligence)

5. Οπτική / παραστατική / χώρου νοημοσύνη (Visual / Spatial Intelligence)

6. Διαπροσωπική νοημοσύνη (Interpersonal Intelligence)

7. Ενδοπροσωπική νοημοσύνη (Intrapersonal Intelligence)

8. Υπαρξιακή νοημοσύνη (Existencial Intelligence)

9. Φυσιογνωστική / οικολογική / νατουραλιστική / φυσιοκρατική νοημοσύνη (Naturalistic Intelligence)

Στη θεωρία θα μπορούσε να συμπεριληφθεί και μία ακόμα νοημοσύνη, παγκοσμίως γνωστή ως συναισθηματική νοημοσύνη.

10. Συναισθηματική νοημοσύνη (Emotional intelligence)

Σύμφωνα με τον ορισμό του Goleman, συναισθηματική νοημοσύνη είναι «η ικανότητα

- να γνωρίζεις τι αισθάνεσαι και να είσαι ικανός να διαχειριστείς αυτά τα συναισθήματα πριν αφήσεις να «χειριστούν» αυτά εσένα,

- να είσαι ικανός να παρακινείς τον εαυτό σου ώστε να ολοκληρώνεις τους στόχους σου, να είσαι δημιουργικός και να καταβάλλεις το μέγιστο δυνατό των ικανοτήτων σου

- να κατανοείς το τι αισθάνονται οι άλλοι και να μπορείς να χειρίζεσαι αποτελεσματικά τις σχέσεις μαζί τους»

Οι πέντε βασικοί τομείς της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι:

1. Γνώση των συναισθημάτων μας.

2. Έλεγχος των συναισθημάτων.

3. Εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μας.

4. Αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων.

5. Χειρισμός των σχέσεων.

(http://en.wikipedia.org/wiki/Multiple_Intelligences).

                                

                       Ο ορισµός των συναισθηµάτων.

Είναι δύσκολο να δοθεί ένας ολοκληρωµένος και πλήρης ορισµός του όρου συναίσθηµα(emotion) λόγω τις ποικιλίας των συναισθηµατικών καταστάσεων που βιώνουν οι άνθρωποι

Η φύση των συναισθηµάτων εµπεριέχει πέντε βασικά χαρακτηριστικά. Πρώτον, τα  ερεθίσµατα που τα προκαλούν (εξωτερικές εικόνες, παραστάσεις)   δεύτερον, οι αντιδράσεις του  νευρικού συστήµατος  τρίτον, οι µεταβολές στις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισµού (παλµός, πίεση του αίµατος) τέταρτον, οι εξωτερικές αλλαγές του πρόσωπου (φωνή, συµπεριφορά) και πέµπτον, οι εµπειρίες του ατόµου ως αποτέλεσµα της βίωσης αυτών των συναισθηµάτων      (Κακαβούλης, Α. (1997). ό.π., σ. 94)

Σύµφωνα µε τον Goleman (1995) τα βασικά συναισθήµατα είναι της χαράς, της λύπης, του θυµού, της έκπληξης, του φόβου και της αηδίας. Υπάρχει όµως και η οικογένεια των  συναισθηµάτων για παράδειγµα στο συναίσθηµα της αγάπης υπάρχει και η αποδοχή, η  αφοσίωση, η τρυφερότητα, στο θυµό, ο εκνευρισµός, η οργή η εχθρότητα κ.α. δηλαδή µια  ποικιλία συναισθηµάτων µε προσµίξεις και µεταλλάξεις

Οι Leutenberg & Khalsa-Korb (1999) παράτειναν τον κατάλογο από 16 σε 63 συναισθήµατα (Πλωµαρίτου, Β. (2004). Πρόγραµµα ανάπτυξης συναισθηµατικής νοηµοσύνης, σσ. 21-23.)

 Τα 16 συναισθήµατα που χρησιµοποιούµε όταν απευθυνόµαστε σε µικρότερα  παιδιά είναι το συναίσθηµα της αγάπης, της απογοήτευσης, της απόρριψης, τους εγωισµού, της  ειλικρίνειας, της ενοχής, της επιθετικότητας, της ευγνωµοσύνης, της ζήλιας, του θυµού, της  µοναξιάς, της ντροπής, της περηφάνιας, της συγκίνησης, του φόβου και της χαράς. Σε  µεγαλύτερα παιδιά και εφήβους χρησιµοποιούµε πιο σύνθετα συναισθήµατα όπως ευγνωµοσύνη, ευθυµία, κακία, κατήφεια, κολακεία, κόπωση, µαταίωση, οδύνη, πλήξη,  προδοσία, σύγχυση, συγκίνηση, συγκλονισµός κ.α.

            ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑΚΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ

Μέση παιδική ηλικία (8-12 ετών)

Τα παιδιά στη µέση παιδική ηλικία κατανοούν την πολυπλοκότητα των συναισθηµάτων και  τις αιτίες που τα προκαλούν. Η συναισθηµατική τους κατάσταση επηρεάζεται από διάφορους  παραµέτρους τις οποίες και αναγνωρίζουν. Η ενσυναίσθηση  βιώνεται στην πλήρη της µορφή, δεν εκφράζουν µόνο τα συναισθήµατα του άλλου αλλά και τα  συµµερίζονται  (Χατζηχρήστου, Γ. Χ. (2004). ό.π., τ.2 σσ. 9-10.)

Οι φόβοι και φοβίες κάνουν την εµφάνιση τους από την ηλικία των 11 ετών και πάνω, όπου πραγµατοποιείται η αλλαγή του σχολικού περιβάλλοντος και των φίλων µε τη µετάβαση από το δηµοτικό στο γυµνάσιο. Η δυσκολία έκφρασης αρνητικών συναισθηµάτων και η επιλογή εξωτερίκευσης τους αποτελεί χαρακτηριστικό αυτής της ηλικίας. Οι διαφορές µεταξύ των δύο φύλων όσο αφορά την έκφραση συναισθηµάτων γίνεται πιο  φανερή σ’ αυτήν την ηλικία.

 Εφηβική ηλικία (άνω των 12 ετών)

Ο συναισθηµατικός τοµέας στην εφηβεία είναι ο πιο ασταθής λόγω των ορµονικών στοιχείων που αναπτύσσονται και της σεξουαλικότητας. Κατά την πορεία ανάπτυξης της ταυτότητας τους οι έφηβοι βιώνουν αντιφατικά συναισθήµατα και µεταπτώσεις. Εκφράζουν τα συναισθήµατα τους ανάλογα µε τις προσδοκίες που έχουν οι άλλοι γι’ αυτούς.

 Παράγοντες που επηρεάζουν θετικά τη συναισθηµατική ανάπτυξη του παιδιού.

Ο τρόπος συµπεριφοράς των γονιών στα παιδιά έχει βαθιά και διαρκή επίδραση στη συναισθηµατική ζωή του παιδιού. Οι γονείς µε υψηλή συναισθηµατική νοηµοσύνη επηρεάζουν ευεργετικά το παιδί.

Το σχολείο / ο εκπαιδευτικός ως φορέας συναισθηµατικής µάθησης. .

# ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ∆ΡΟΜΗ

Τα σύγχρονα πορίσµατα των ψυχολογικών και εκπαιδευτικών ερευνών επισηµαίνουν την αναγκαιότητα για µια στροφή της εκπαίδευσης που θα βασίζεται εξίσου και στον κοινωνικοσυναισθηµατικο τοµεα εάν όχι περισσότερο αλλά σε ίσες αναλογίες µε τον νοητικό. Βασικός πυρήνας µιας τέτοιας εκπαίδευσης είναι τα συναισθήµατα των παιδιών .η ανάπτυξη και καλλιέργεια τους, η έκφραση της δηµιουργικότητας αλλά και η καλλιέργεια των διαπροσωπικών σχέσεων

Τα παραπάνω ευρήµατα δεν στηρίζονται µόνο σε σύγχρονες έρευνες . Μεγάλοι παιδαγωγοί υπογράµµισαν τη σηµασία των συναισθηµάτων π.χ ο Frobel ενθάρρυνε τα παιδιά να εξωτερικεύουν τα συναισθήµατα τους ενώ ο Dewey θεωρούσε πως η συναισθηµατική ανάπτυξη των παιδιών αποτελεί βασικό συστατικό µια δηµοκρατικής κοινωνίας και εκπαίδευσης. ( Ντολιοπουλου, 2000 )

 ΣΤΑ∆ΙΑ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ.

Μπορούµε να διακρίνουµε 5 στάδια (Gοttman: 33) στη διαδικασία της συναισθηµατικής  αγωγής:

Επίγνωση συναισθηµάτων

Σηµαίνει ότι αναγνωρίζουµε και εκφράζουµε τα συναισθήµατα και είµαστε ευαίσθητοι στην εκδήλωση των συναισθηµάτων των άλλων

 Αξιοποίηση συναισθηµάτων

Ακρόαση µε ενσυναίσθηση

Η ενσυναίσθηση εξαρτάται από τους εξής παράγοντες: οµοιότητα µε το ‘θύµα’, επικέντρωση της προσοχής στην κατάσταση, το γενικότερο πλαίσιο, το φύλο του ‘θύµατος’, το ατοµικό συναισθηµατικό προφίλ, τη συναισθηµατική εκφραστικότητα και από τις θετικές αλληλεπιδράσεις µε τους συνοµηλίκους (Denham, 1998: 36-39). H ενσυναίσθηση είναι ο θεµέλιος λίθος της συναισθηµατικής αγωγής. Το κλειδί της ενσυναίσθησης είναι η ικανότητα αποκωδικοποίησης των µη λεκτικών στοιχείων της επικοινωνίας (Gottman: 149). Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση του άλλου (Gοttman: 92). Ο ενσυναισθητικός ακροατής επιστρατεύει όλες του τις αισθήσεις και τη φαντασία του. Αναδιατυπώνει µε ήρεµο τρόπο τα όσα ακούει. Εστιάζει στη  γλώσσα του σώµατος (Gοttman: 113).

 Βοήθεια για λεκτική έκφραση συναισθηµάτων

Όταν δείχνουµε ενσυναίσθηση και χαρακτηρίζουµε ένα συναίσθηµα, τότε φανερώνουµε το βαθµό κατανόησης µας και µορφοποιούµε, ‘σωµατοποιούµε’ το συναίσθηµα, το εκλογικεύουµε

Οριοθέτηση

Στρατηγικές.

Τα άτοµα αναπτύσσουν συγκεκριµένες συναισθηµατικές δεξιότητες µέσα από την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση που µπορεί να πραγµατοποιηθεί µέσα στο σχολείο. Η ικανότητα του ατόµου να εκφράζει τα συναισθήµατά του στους άλλους µε σαφήνεια ονοµάζεται «συναισθηµατική επάρκεια». Επιπλέον ένας πιο ευρύς όρος που χρησιµοποιείται είναι «ψυχοκοινωνική επάρκεια» που δηλώνει την ικανότητα του ατόµου να αντιµετωπίζει τις προκλήσεις της καθηµερινότητας ( Τριλίβα, Σ., & Chimienti, G. (2002). Το πρόγραµµα συνεπώς της συναισθηµατικής ανάπτυξης έχει ως στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η αναγνώριση της συναισθηµατικής κατάστασης του άλλου, η διαφοροποίηση των συναισθηµάτων µε βάση το πολιτισµικό πλαίσιο, η χρήση κατάλληλου λεξιλογίου ανάλογα µε την κουλτούρα, η ενσυναίσθηση, η γνώση ότι η συναισθηµατική κατάσταση κάποιου δεν εκδηλώνεται πάντα, η γνώση στρατηγικών αυτορρύθµισης αρνητικών συναισθηµάτων, η αποδοχή των συναισθηµάτων των άλλων κ.α. Η µη εµφάνιση συναισθηµατικών δεξιοτήτων µπορεί να οδηγήσει σε προβληµατικές συµπεριφορές απέναντι στους άλλους.

Πηγή :

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ-ΤΕΠΑΕ   ∆∆ΠΜΣ ΨΥΧΟΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ

ΨΥΧΟΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ  Α΄ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ-ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ

∆Ι∆ΑΣΚΟΝΤΕΣ: Κ. ΒΟΥΓΙΟΥΚΑΣ & Μ. ∆ΟΪΚΟΥ

Θέµα: «Η συναισθηµατική αγωγή του παιδιού. Ο ρόλος των γονέων».