ΙΛΙΑΔΑ : ΡΑΨΩΔΙΑ Π 684 - 867 ΠΑΤΡΟΚΛΕΙΑ (Τα κατορθώματα και ο θάνατος του Πάτροκλου)

Τόπος : πεδίο της μάχης

Χρόνος : 26^η μέρα της Ιλιάδας

Πρόσωπα : Πάτροκλος, Έκτορας, Απόλλωνας

Αφηγηματικές τεχνικές 

• Στην ενότητα χρησιμοποιείται κυρίως αφήγηση σε γ’ πρόσωπο, εκτός από κάποιους στίχους σε β’ πρόσωπο. Σ’ αυτούς ο ποιητής απευθύνεται στον Πάτροκλο (αποστροφή). Στους  στίχους αυτούς (692-693, 744, 754, 787, 812-813, 843) ο ποιητής εκφράζει τη συμπάθεια και τη συμπόνια του στον Πάτροκλο, που σύντομα θα χάσει τη ζωή του.
• Υπάρχει επίσης η χρήση του τυπικού αριθμού τρία (σχήμα ή νόμος των τριών), στους στ. 702-703, 784. Αλλά και ο θάνατος του Πάτροκλου οργανώνεται σύμφωνα με την τριαδική αρχή (Απόλλωνας, Εύφορβος, Έκτορας).
• Έντονη είναι η χρήση παρομοιώσεων στο απόσπασμα, που ζωντανεύουν την αφήγηση και περιγράφουν παραστατικά τα πρόσωπα (στ. 705,743,752-753,757-761,765-771,786,823-829), αλλά και εικόνων, με αποκορύφωμα την ψυχή να εγκαταλείπει το σώμα του νεκρού Πάτροκλου (855-857).
• Έντονη είναι και η ειρωνεία στα λόγια του Απόλλωνα (721-725), αλλά και του Έκτορα, όταν απευθύνεται στον ετοιμοθάνατο Πάτροκλο.

Ιδεολογικά στοιχεία - στοιχεία πολιτισμού

• Στο στ. 686 αλλά και στο καύχημα του Έκτορα μπροστά στον ετοιμοθάνατο Πάτροκλο, όπου γίνεται υβριστής και αλαζόνας έχουμε το Ηθικό σχήμα (Άτη, Ύβρις, Νέμεσις).

• Στ. 716 κ.εξ. : Ενανθρώπιση του Απόλλωνα με τη μορφή του Άσιου.

• Στ. 686-691 : ο ποιητής τονίζει την ευθύνη του Πάτροκλου για το χαμό του, αλλά αναφέρει και τη βουλή του Δία.

• Στ. 855- 857 : οι άνθρωποι της ομηρικής εποχής πίστευαν ότι η ψυχή ήταν αθάνατη και κατέβαινε στον Άδη μετά το θάνατο. Η εικόνα της θλιμμένης ψυχής τονίζει την αγάπη του ομηρικού ανθρώπου για τη ζωή και τη θλίψη που γεννά ο θάνατος.

Χαρακτηρισμός προσώπων (Ηθογράφηση)

Πάτροκλος : στην ενότητα αυτή κορυφώνεται η αριστεία του, καθώς παρουσιάζεται η γενναιότητά του, που οδηγεί στο θάνατο μεγάλο αριθμό εχθρών. Παρασυρμένος από τις επιτυχίες του ξεχνά τις συμβουλές του Αχιλλέα. Είναι δυνατός και παντοδύναμος σαν θεός, όπως τονίζει ο Όμηρος. Μόνο ένας θεός μπορεί να τον σταματήσει και μάλιστα με δόλο, γι’ αυτό ο Πάτροκλος μάλλον έχει ξεπεράσει τα ανθρώπινα όριά του. Η δύναμή του κάμπτεται μόνο μετά τη θεϊκή επέμβαση, την άνανδρη επίθεση του Εύφορβου και το τελικό χτύπημα του Έκτορα. Λίγο πριν ξεψυχήσει προλέγει το θάνατο του Έκτορα, καθώς ως μελλοθάνατος έχει μαντικές ικανότητες.

Έκτορας  : στην ενότητα αυτή ο Έκτορας δεν υπακούει στους ηθικούς κανόνες της μάχης και επιτίθεται στον άοπλο και ήδη πληγωμένο Πάτροκλο. Την πτώση του Πάτροκλου ακολουθεί η καθιερωμένη καυχησιολογία, όπου ο Έκτορας υπερηφανεύεται ότι είναι ο πρώτος πολεμιστής της Τροίας, ειρωνεύεται και χλευάζει τον αντίπαλό του. Το μόνο που σκέφτεται είναι η ασφάλεια που παρέχει στους Τρώες ο θάνατος του Πάτροκλου. Μοιάζει να είναι ασεβής και υπερβολικά σκληρός απέναντι στον ετοιμοθάνατο Πάτροκλο.

Απόλλωνας  : προστατεύει τους Τρώες και ενανθρωπίζεται για να τους σώσει. Ενθαρρύνει τον Έκτορα να επιτεθεί και παράλληλα απωθεί τον Πάτροκλο από τα τείχη της Τροίας. Με δόλιο τρόπο του αφαιρεί τα όπλα, αντίθετα με τον κώδικα ηθικής της ηρωικής εποχής και τον κάνει εύκολη λεία για τους Τρώες. Ωστόσο οι θεοί στην Ιλιάδα δεν ακολουθούν τα πρότυπα και τους ηθικούς κανόνες των θνητών. Ο Πάτροκλος ζωσμένος με τα θεϊκά όπλα του Αχιλλέα, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί από κανέναν θνητό. Έτσι η παρέμβαση του Απόλλωνα θεωρείται απαραίτητη.

 (Επιλογή σχολίων από το βοήθημα Βολονάκη)

                            

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ from Maria Froudaraki

 

"Η ΖΩΗ ΣΤΗ ΣΥΜΗ" Ε.ΦΑΚΙΝΟΥ-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

       

          Η ΖΩΗ ΣΤΗ ΣΥΜΗ from Alexandra Gerakini


Α. Δομή του έργου
  

Η ΖΩΗ ΣΤΗ ΣΥΜΗ, ΕΥΓΕΝΙΑ ΦΑΚΙΝΟΥ, ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ from Alexandra Gerakini

Το απόσπασμα χωρίζεται σε τρεις ενότητες:
1η ενότητα: «Στη Σύμη τ’ απόγευμα… ν’ ανοίξουν χυλοπίτες»: Οι ασχολίες των γυναικών στη Σύμη.
2η ενότητα: «Εμείς τα παιδιά… Τα σαπουνόνερα έξω»: Τα παιχνίδια των παιδιών στη Σύμη και η λειτουργικότητα των χώρων ενός συμιακού σπιτιού.
3η ενότητα: «Κάτω απ’ το παράθυρο… και τις κουρελούδες»: Η λειψυδρία και πώς αυτή αντιμετωπίζεται από τους κατοίκους της Σύμης.

Β. Ανάλυση περιεχομένου
i) Περιεχόμενο
Θεματικό κέντρο του αποσπάσματος είναι η μορφή ζωής στην επαρχία της Ελλάδας και ειδικά σε ένα ακριτικό νησί, όπως είναι η Σύμη, που σήμερα έχει πλέον εξαφανιστεί ή επιβιώσει σε πολύ λίγες μόνο και σχετικά απομονωμένες περιοχές της χώρας. Η ζωή αυτή περιλαμβάνει: ομαδικές ασχολίες, απλοϊκά παιχνίδια για τα παιδιά, αρχιτεκτονική προσαρμοσμένη στις οικογενειακές ανάγκες, αλλά και προβλήματα (λειψυδρία) εξαιτίας διαφόρων ελλείψεων. Θίγεται το ζήτημα του ελεύθερου χρόνου σε μια παραδοσιακή κοινωνία, όπου υπάρχει ομαδική ζωή και συνεργατικές ανθρώπινες σχέσεις.

1. ii) Χαρακτηρισμός πρωταγωνιστών/ηρώων

Αστραδενή: Ηρωίδα του μυθιστορήματος και του αποσπάσματος είναι η μικρή Αστραδενή από τη Σύμη των Δωδεκανήσων, μαθήτρια της Ε’ Δημοτικού, που έρχεται με τους γονείς της στην Αθήνα, για να βρει καλύτερη δουλειά ο πατέρας της. Η Αστραδενή έκπληκτη βιώνει όλες τις καινούργιες εμπειρίες της ζωής στην πρωτεύουσα, η οποία όμως δε δείχνει να την ενθουσιάζει. Νοσταλγεί και αναπολεί το παρελθόν και τη ζωή στο νησί, όπου τα πράγματα ήταν πιο απλοϊκά και ανθρώπινα. Οι ρυθμοί της ζωής ήταν χαλαροί και οι ανθρώπινες σχέσεις πιο στενές. Νιώθει αποκομμένη από το κοινωνικό περιβάλλον της Αθήνας, εγκλωβισμένη μέσα σε τέσσερις τοίχους και μόνη. Ακόμη και οι δυσκολίες που υπήρχαν στη Σύμη (λειψυδρία)δεν ήταν αρκετές για να την κάνουν να προτιμά την αστική ζωή.

iii) Σχήματα λόγου
Εκτός από το ασύνδετο σχήμα και τις εικόνες που περιέχει το απόσπασμα, δε συναντάμε άλλα στοιχεία που προσθέτουν γλαφυρότητα.
Εικόνες: Η εικόνα των γυναικών που ασχολούνται συντροφιά με τις οικιακές εργασίες, η εικόνα της συμιακής κουζίνας, η εικόνα του υπόλοιπου σπιτιού, η εικόνα των παιδιών που παίζουν, η εικόνα του κήπου του σπιτιού της Αστραδενής.

Γ. Απαντήσεις σε κάποιες ερωτήσεις του βιβλίου

2. Ποιες από τις συνήθειες των κατοίκων της Σύμης και τις αντιλήψεις τους, που περιγράφονται στο κείμενο, διασώζονται ακόμη στον τόπο σας;

Καμία από τις συνήθειες που περιγράφει η Αστραδενή δεν υπάρχουν στα μεγάλα αστικά κέντρα τη σύγχρονη εποχή. Μια τέτοια μορφή ζωής είτε έχει εκλείψει, είτε συναντάται σπάνια και σε σχετικά απομονωμένες περιοχές. Για παράδειγμα, η σύγχρονη γυναίκα δεν ασχολείται πλέον τόσο πολύ με τις οικιακές εργασίες με τις οποίες ασχολείται η γυναίκα της Σύμης (όπως το πλέξιμο, το κέντημα, το να πλάθουν κουλουράκια ή να ανοίγουν χυλοπίτες). Η σύγχρονη γυναίκα συνήθως εργάζεται εκτός σπιτιού και οι οικιακές ηλεκτρικές συσκευές ή οι οικιακές βοηθοί έχουν αναλάβει πλέον τη φροντίδα του σπιτιού. Τα παιδιά δεν παίζουν πλέον στις αυλές, έστω και αν ο καιρός είναι καλός. Προτιμούν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και όχι τα αυτοσχέδια, όπως τα παιδιά της Σύμης. Τα σπίτια έχουν πλέον πολλά δωμάτια και καθένα  προορίζεται για διαφορετική και για μία μόνο χρήση. Κάθε μέλος της οικογένειας έχει και το δικό του χώρο στον οποίο απομονώνεται, όταν καταλήγει στο σπίτι. Οι ταχείς ρυθμοί της σύγχρονης καθημερινότητας θέλουν τον άνθρωπο να βρίσκεται πολλές ώρες εκτός σπιτιού και με ελάχιστο ελεύθερο χρόνο. Τέλος, η βιομηχανική επικράτηση οδήγησε στην παραγωγή πολλών και ποικίλων προϊόντων και άρα στην υπερκατανάλωση, φαινόμενο άγνωστο για την κοινωνία της Σύμης. Οι άνθρωποι εξαιτίας των ελλείψεων, αναγκάζονται να εφευρίσκουν τρόπους να σπαταλούν όσο το δυνατόν λιγότερο. Στο σύγχρονο άνθρωπο δε λείπει τίποτα· γιατί όμως εμφανίζεται με επιβαρυμένο τον ψυχισμό του και περισσότερο δυστυχής;

3. Τι είδους παιχνίδια έπαιζαν τα παιδιά στη Σύμη;

Τα παιχνίδια των παιδιών της Σύμης είναι απλοϊκά, ομαδικά και συνήθως αυτοσχέδια. Συνηθέστερος χώρος παιχνιδιού είναι η αυλή, όταν έχει καλό καιρό, όπου τα παιδιά παίζουν κουτσό, αγάλματα ή τις κυρίες. Όταν δεν το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες, τα παιδιά μαζεύονται σε ένα σπίτι, συνήθως στο χώρο της κουζίνας, όπου είναι μαζεμένες και οι γυναίκες, που συνεργάζονται στις οικιακές εργασίες, και καταπιάνονται με παιχνίδια όπως μαμά και παιδιά ή σχολείο. Τα παιχνίδια αυτά είναι σχεδόν άγνωστα στα σύγχρονα παιδιά που απομονωμένα στους τέσσερις τοίχους ενός διαμερίσματος και μακριά από την επιτήρηση των γονιών τους που συνήθως απουσιάζουν γιατί εργάζονται, δεν έχουν άλλα συνομήλικα παιδιά να παίξουν και καταφεύγουν στα ηλεκτρονικά παιχνίδια και αποχαυνώνονται μπροστά στην τηλεόραση.

4. Τι έχετε να παρατηρήσετε για τις σχέσεις των ανθρώπων στη μικρή νησιωτική κοινωνία;

Στην καθημερινότητα των κατοίκων της Σύμης κυριαρχεί η ομαδικότητα: γυναίκες που κάνουν από κοινού τις δουλειές και αλληλοβοηθούνται, μητέρες που έχουν ελεύθερο χρόνο να παίξουν και να ασχοληθούν με τα παιδιά τους, παιδιά που παίζουν ομαδικά παιχνίδια και βρίσκονται κάτω από τη συνεχή επίβλεψη ενός τουλάχιστον από τους δύο γονείς. Αξιοσημείωτη η παρατήρηση ότι, ενώ η ζωή σε ένα ακριτικό νησί είναι εξαιρετικά απλοϊκή και υπάρχουν δυσκολίες και ελλείψεις, ωστόσο αυτό καθόλου δεν εμποδίζει την δημιουργική ενασχόληση των κατοίκων και την ευτυχία τους. Αντίθετα μάλιστα, οι δυσκολίες αυτές είναι που τους φέρνουν πιο κοντά και τους κάνουν να συνεργάζονται για να τις αντιμετωπίσουν.

5. Παρακολουθήστε την πορεία που ακολουθεί η νοσταλγική αναπόληση της Αστραδενής.

Η νοσταλγική αναπόληση της Αστραδενής ξεκινά από τα παιχνίδια με τις φίλες της και την ομαδική συνεύρεση μαμάδων και παιδιών, και επεκτείνεται και αγκαλιάζει σκηνές από την καθημερινότητα των κατοίκων της Σύμης, όπου κυριαρχεί η ομαδικότητα. Οι αναμνήσεις την οδηγούν συνειρμικά και σε μια περιγραφή του εσωτερικού ενός συμιακού σπιτιού, και ιδίως του δωματίου της κουζίνας, όπου κυριαρχεί η λειτουργική αξιοποίηση του χώρου και λαμβάνουν χώρα οι περισσότερες ενασχολήσεις παιδιών και ενηλίκων: ύπνος, εργασία, παιχνίδι κ.λπ. Τελευταίο σημείο της αναπόλησης αποτελούν οι στέρνες, που αναγκάζονται να διατηρούν οι νησιώτες προκειμένου να συγκεντρώνουν το νερό της βροχής, για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της λειψυδρίας, το οποίο είναι συνηθισμένο για τους κατοίκους των νησιών και άγνωστο στους κατοίκους της πρωτεύουσας. Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πορεία των αναμνήσεών της ξεκινά από τα θετικά στοιχεία της διαβίωσης στο νησί και αφήνει το αρνητικό στοιχείο για το τέλος.

Τεχνική — τεχνοτροπία

1. 
   i) Γλώσσα

Η γλώσσα της Αστραδενής είναι απλή δημοτική, με ορισμένους ιδιωματισμούς της δωδεκανησιακής διαλέκτου (νταντέλα, αποκρέβατο, κουτσουλές, τσιμιά).

1. ii) Ύφος

Το ύφος του κειμένου είναι απλό, ανεπιτήδευτο και βιωματικό καθότι περιέχει τις εμπειρίες και τα βιώματα της ηρωίδας που αφηγείται την ιστορία. Οι σύντομες περίοδοι του κειμένου και τα ασύνδετα σχήματα κάνουν πιο γοργή την αφήγηση.

iii) Αφήγηση
Ως προς την αφήγηση, έχουμε μίμηση, δηλαδή άμεση αφήγηση, όπου ένα από τα πρόσωπα του έργου διηγείται την ιστορία σε α’ πρόσωπο.
https://lambrinim.wordpress.com/2015/12/18/%CE%B5%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CF%86%CE%B1%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85-%CE%B7-%CE%B6%CF%89%CE%AE-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%8D%CE%BC%CE%B7/

"ΧΙΟΝΙΖΕΙ ΠΑΛΙ ΣΗΜΕΡΑ..."

Κι αν χιονίζει στο πνεύμα
κι αν κρυώνουν οι μεγάλες
ιδέες
ο κόσμος πρέπει να προχωρήσει.

Νίκος Καρούζος

Χιονίζει πάλι σήμερα.
Απ’ το παράθυρό μου
βλέπω τα δέντρα, τις στέγες των αντικρινών
σπιτιών, όλα μες στ’ άσπρα.

Ανέστης Ευαγγέλου

Αχ πέφτει το χιόνι
Χιόνι χιόνι πια
Και δεν έχω την αγάπη μου αγκαλιά»

Γκιγιώμ Απολλιναίρ

Το χιόνι είναι άσπρο, μαλακό σαν τελειωμένος έρωτας, -είπε.

Γιάννης Ρίτσος

Χιόνι ποὺ πέφτει ἔξω!
σὰν παγοπώλης τοῦ θανάτου
ὁ Θεὸς

Μίλτος Σαχτούρης

                            Τι καλά που ‘ναι στο σπίτι μας τώρα που έξω πέφτει χιόνι!

                                                       Κώστας Καρυωτάκης

Το ανέβαλες. Κακοκαιρία μεγάλη, πέσανε χιόνια κλείσανε οι δρόμοι, πάγοι, μεγάλη ολισθηρότης.

Κική Δημουλά

Χιόνισε και κάναμε μια άσπρη στοίβα τόση.
Τέτοιο χιόνι πούπουλο, Θεέ μου, να μη λιώσει.

Στέλιος Σπεράντσας

Ὅλο τὸ βράδυ ἀκουγόταν μιὰ φωνή:
Οἱ μέρες περνοῦν
τὸ χιόνι μένει

Μίλτος Σαχτούρης

Αγαπημένε, στρώνεται το χιόνι στον
κήπο, στην αυλή, στα κεραμίδια.

        Μυρτιώτισσα

Οι φωτογραφίες από την αυλή του σχολείου μας καθώς πέφτει χιόνι…

                                                                Επιμέλεια

                                        Στογιάννη Ευαγγελία, φιλόλογος