Η 28η ΜΕ ΛΙΓΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

«Ένα πρωί οι Αθηναίοι άνοιξαν τα παραθύρια τους και σάστισαν. Πάνω στους τοίχους των σπιτιών λέξεις χρωματιστές φώναζαν: θάνατο στο φασισμό. Λευτεριά στο λαό. Μα ποιος τρελός μέσα στο σκοτάδι της νύχτας έβαψε τούτες τις κραυγές;… Μα χτες ακόμη ο τοίχος ήταν άσπρος . Πότε πρόλαβε κι έγινε φλάμπουρο στον αγέρα;… Σάστισαν οι Αθηναίοι .Άλλοι φοβήθηκαν κι άλλοι ξεθάρρεψαν. Οι εχθροί τρόμαξαν και σκύλιασαν. Θάνατος σ’αυτούς που τολμούν να σηκώσουν κεφάλι!... Την άλλη μέρα χιλιάδες προκηρύξεις σκεπάζουν τους δρόμους: θάνατος στους φασίστες! Οι στρατιώτες οπλισμένοι ως τα δόντια ψάχνουν να βρουν τους τρελούς, να τους τουφεκίσουν. Μα οι τρελοί φρονίμεψαν.Οργανώθηκαν.»

Απόσπασμα από το βιβλίο της Ζωρζ Σαρή «Όταν ο ήλιος»

-«Αυτή τη φορά δε χτύπησαν είπε εκείνος συλλογισμένα, μα την άλλη…

-Ποιοι; Ρώτησε ο Πέτρος.

-Οι φασίστες.

-Οι Ιταλοί;

-Και οι Ιταλοί και οι Έλληνες.

-Οι Έλληνες; τινάχτηκε ο Πέτρος.

-Ναι, υπάρχουνε και Έλληνες φασίστες. Αυτοί που συνεργάζονται με τον κατακτητή.»

«Τα πολυβόλα έχουν στηθεί γύρω γύρω στην πλατεία. Μπλόκο λέει κάποιος. Μπλόκο μουρμουρίζουν τα στόματα. Καταφθάνει ένα μικρό στρατιωτικό αυτοκίνητο. Βγαίνουν από μέσα δύο Γερμανοί κι ένας άνθρωπος σαν σκιάχτρο. Φοράει μια κουκούλα που του σκεπάζει όλο το πρόσωπο και στη θέση των ματιών είναι δυο τεράστιες τρύπες που χάσκουν…. Ο άνθρωπος με την κουκούλα έχει ένα κοντόχοντρο δάχτυλο που δείχνει: Αυτός… αυτός… αυτός…»

Αποσπάσματα από το βιβλίο της Άλκης Ζέη «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» 

Οι άνθρωποι πηγαίνουν στη γραμμή, ο ένας πίσω απ’ τον άλλο, προς το θάνατο, κατάντησαν το μόριο της σκόνης του κάθε δρόμου. Σκοτώνουν και σκοτώνουνται χωρίς να θέλουν. Ο πόλεμος είναι ένα έγκλημα που γίνεται με ένδυμα επίσημο και μ’ όλα τα παράσημα στο στήθος. Το χρυσάφι και ο πόλεμος, ο πόλεμος και το χρυσάφι αυτή είναι η ιστορία ως τώρα του κόσμου. Όμως αυτός ο πόλεμος είναι δίκαιος. Πολεμάμε για να μην υποφέρει ο άνθρωπος απ’ τον άνθρωπο, να μη σκοτώνει ο άνθρωπος τον άνθρωπο, πολεμάμε για να μην υπάρχει ο πόλεμος, να μην υπάρχει στον κόσμο κανένας φασισμός, να μην υπάρχουν δικτάτορες, να απαλλαγεί απ’ τη δικτατορία η χώρα μας. Κάνουμε το χρέος μας απέναντι στον άνθρωπο, όχι απέναντι στο Θεό. … (απόσπασμα)

Στέλιος Ξεφλούδας (1902 – 1984) στο «Οι άνθρωποι του μύθου»,

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣΩΠΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ενδεικτικοί χαρακτηρισμοί προσώπων στο Γιοφύρι της Άρτας

Λογοτεχνία Γ Γυμνασίου

Πρωτομάστορας

Π πρωτομάστορας , εργατικός και επίμονος, προσπαθεί να ολοκληρώσει το έργο που έχει αναλάβει. Η αδυναμία ολοκλήρωσης του γεφυριού και το μήνυμα του πουλιού φέρνουν στην ψυχή του ποικίλα και έντονα συναισθήματα. Αρχικά οδύνη και θλίψη στην ιδέα ότι πρέπει να θυσιάσει τη γυναίκα του. Γρήγορα οδηγείται σε μια εσωτερική σύγκρουση κι ένα δίλημμα: από τη μια η αγάπη για τη γυναίκα κι από την άλλη το καθήκον, η ευθύνη  για το έργο που του ανατέθηκε . Νιώθει ότι δεν έχει περιθώρια να αντισταθεί στη μοίρα, ωστόσο το μήνυμα που στέλνει με το πουλί στη γυναίκα είναι μια προσπάθεια να καθυστερήσει το αναπόφευκτο ή να συνειδητοποιήσει κι ο ίδιος τη βαριά απόφαση από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει. Η τραγικότητά του κορυφώνεται όταν η γυναίκα καταφθάνει πιο γρήγορα, γεγονός που τον υποχρεώνει να οδηγηθεί άμεσα και αποφασιστικά στη σκληρή απόφαση. Μ ε αίσθημα ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό καλό, προσπερνά τα δικά του θέλω και πρώτος « ρίχνει μέγα λίθο» χωρίς να υποκύψει στα παρακάλια της γυναίκας.

Γυναίκα

Καταφθάνει στο γεφύρι ξένοιαστη και χαρούμενη. Το ενδιαφέρον για τον άνδρα της την κάνει γρήγορα να αντιληφθεί ότι υπάρχει πρόβλημα. Με προθυμία, χωρίς κανένα δισταγμό , αποφασίζει να βοηθήσει για να βελτιώσει τη διάθεσή του. Η τραγικό ειρωνεία   είναι ξεκάθαρη καθώς όλοι γνωρίζουν τη σκληρή αλήθεια εκτός από την ίδια. Όταν όμως αντιλαμβάνεται την απάτη κυριαρχείται από αγωνία και πανικό. Παραπονιέται, πικραίνεται κι απογοητεύεται αλλά περισσότερο θυμώνει κι εξοργίζεται με τη μοίρα της που είναι κοινή με των αδερφών της. Ένα τραγικό πρόσωπο που υποφέρει χωρίς να φταίει. Έτσι σπεύδει να καταραστεί το γεφύρι. Σύντομα όμως κι αυτή βρίσκεται μπροστά σε ένα δίλημμα: αν θα προτιμήσει να μπει σε κίνδυνο η ζωή του αδερφού της. Νικητής από τη σύγκρουση θα βγει η αδερφική αγάπη και το γεφύρι θα στεριώσει. 

Στογιάννη Ευαγγελία, φιλόλογος

ΣΥΝΤΟΜΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΑΡΧΑΙΟΣ ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

v  Έπος

v  Λυρική ποίηση

v  Δραματική ποίηση-δράμα (<δράω-ω =πράττω)

ΓΕΝΕΣΗ-ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ

  Το δράμα συνδέεται με τη λατρεία του θεού Διονύσου και τις       θρησκευτικές τελετές-τα δρώμενα- προς τιμήν του.

 ΔΡΩΜΕΝΑ: τραγούδι και μιμητική αναπαράσταση.

 ΔΙΘΥΡΑΜΒΟΣ: τραγούδι που τραγουδούσαν και χόρευαν οι πιστοί  του   Διονύσου με συνοδεία αυλού. Ο πρώτος του χορού (50 χορευτές) ο   εξάρχων, αναλαμβάνει μία  αφήγηση για τη ζωή και τα παθήματα του θεού.

Οι χορευτές  ήταν μάλλον  μεταμφιεσμένοι σε τράγους και ο διθύραμβος ήταν αυτοσχέδιος.

  ΔΡΑΜΑ

v  Τραγωδία

v  Κωμωδία

v  Σατυρικό δράμα

 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ  ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

ΑΡΙΩΝ: συνθέτει διθύραμβο, έτσι από τον αυτοσχεδιασμό περνάμε σε έντεχνη μορφή. Οι χορευτές με τη μορφή τράγων  =τραγωδοί(τράγων ωδή).

ΘΕΣΠΗΣ: Πρώτος σταμάτησε να τραγουδά μια ιστορία κι άρχισε να την αφηγείται .Στη θέση του εξάρχοντος μπαίνει ένα νέο πρόσωπο, ο υποκριτής, (υποκρίνομαι= αποκρίνομαι) και κάνει διάλογο με το χορό. Έτσι συνδυάζεται το επικό στοιχείο(λόγος)με το λυρικό (μουσική).Πρώτη διδασκαλία (παράσταση) το 534 στα Μεγάλα Διονύσια. Η προέλευση του είδους είναι θρησκευτική, γι’αυτό και διατηρεί διονυσιακά στοιχεία όπως ο χορός, η μεταμφίεση, τα θέματα όμως δεν είχαν σχέση με το Διόνυσο.

    ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

Συνδέεται με την πολιτική ζωή του τόπου και  συγκεκριμένα τη δημοκρατική οργάνωση της Αθήνας, γι’αυτό αναπτύσσεται κυρίως κατά τη διάρκεια του χρυσού αιώνα( 5^ος π.Χ)  του Περικλή , εποχή κατά την οποία η Αθήνα αποτελεί πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο.

 

   ΘΕΜΑΤΑ

Ο ηρωικός άνθρωπος που συγκρούεται με τη Μοίρα, την Ανάγκη , τη θεία δικαιοσύνη. Εμφανίζεται το σχήμα: ύβρις (υπεροψία) ,άτη (τύφλωση) ,  δίκη (θεία δικαιοσύνη). Τα θέματα προέρχονται από τους μύθους, συνδέονται όμως με τη σύγχρονη επικαιρότητα.

 ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

Οργανώνονταν με επίβλεψη του επώνυμου άρχοντα ο οποίος  φρόντιζε για:

v  Επιλογή των ποιητών, των χορηγών ,των δέκα κριτών

v  Απονομή από την εκκλησία του δήμου των βραβείων

v  Αναγραφή των ονομάτων των ποιητών, χορηγών και πρωταγωνιστών σε πλάκες που έμπαιναν στο δημόσιο αρχείο.

ΚΟΙΝΟ

v  Αθηναίοι, μέτοικοι, ξένοι και γυναίκες.

v  Χρηματικό βοήθημα(θεωρικά) στους άπορους πολίτες.

Οι παραστάσεις :μάθημα παιδείας και δημοκρατίας

      ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ

v  Κ υρίως θέατρο ή κοίλο (για τους θεατές)

v  Ορχήστρα (κυκλικό μέρος για το χορό)

v  Σκηνή (για τους υποκριτές)

Δεξιά κι αριστερά της ορχήστρας δύο διάδρομοι> πάροδοι. Ανάμεσα σε σκηνή και ορχήστρα το λογείον (χώρος δράσης των υποκριτών).

Θεατρικά μηχανήματα όπως το εκκύκλημα ή το αιώρημα.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

ΧΟΡΟΣ

50 χορευτές στο διθύραμβο , 12 με τον Αισχύλο,  15 με το Σοφοκλή.  Επικεφαλής του χορού ο αυλητής. Ο χορός διαλεγόταν με τους υποκριτές μέσω του κορυφαίου και αντιπροσώπευε την κοινή γνώμη. Έμπαινε από τη δεξιά πάροδο και ήταν ντυμένος απλά. Εκτελούσε κίνηση και όρχηση.

 ΠΡΟΣΩΠΑ

Αρχικά ο ποιητής ήταν και υποκριτής. Ο Θέσπης εισάγει τον πρώτο υποκριτή, τον δεύτερο ο Αισχύλος , τον τρίτο ο Σοφοκλής. Οι ρόλοι μοιράζονταν στους τρεις υποκριτές οι οποίοι ήταν επαγγελματίες με μισθό και φορούσαν προσωπεία (μάσκες) αφού έπαιζαν και τους γυναικείους ρόλους. Πολυτελή ρούχα, προνόμια, ξεχωριστή κοινωνική θέση.

ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

Σύνθεση επικών και λυρικών στοιχείων

Α. Τα κατά ποσόν μέρη

v  Διαλογικά-επικά(πρόλογος-επεισόδια-έξοδος)

v  Λυρικά-χορικά (πάροδος-στάσιμα-μονωδίες-διωδίες-κομμοί)

Β. Τα κατά ποιόν μέρη

Μύθος- ήθος-  λέξις – διάνοια-  μέλος –  όψις .

Οι θεατές που συμμετέχουν συναισθηματικά στα γεγονότα όταν αποκαθίσταται η κοινωνική ισορροπία και η ηθική τάξη οδηγούνται σε λύτρωση , καθαίρονται  :γίνονται πνευματικά και ηθικά καλύτεροι.

                         

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ  (485-406 π.Χ)

Γέννηση :Σαλαμίνα

Εποχή του: Πελοποννησιακός πόλεμος, σοφιστές, νέες ιδέες

Ο άνθρωπος Ευριπίδης : αντικοινωνικός, αποχή από κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα, συμμετοχή στην πνευματική κίνηση του διαφωτισμού, στενή σχέση με σοφιστές.

Ανεξάρτητο πνεύμα, έντονη κριτική, όχι ιδιαίτερα αγαπητός(μόνο 4 φορές νικητής) ,ευαισθησία για τη θέση των γυναικών.

Χαρακτηριστικά του έργου του

Πολιτικός προσανατολισμός ,πατριωτισμός, ειρηνιστικό πνεύμα, προβολή αθηναϊκού παρελθόντος.

Χαρακτηριστικά της τέχνης του

Πρόσωπα με ρεαλιστικό τρόπο (αδυναμίες, πάθη, συγκρούσεις)

Αίσθηση συχνά ότι δεν ελέγχουν τη μοίρα τους

Καινοτομίες

ü  Δράση με αφηγηματικό πρόλογο και επίλογο

ü  Εισαγωγή του «από μηχανής θεού»

ü  Καινοτομίες  στη μουσική

ü  Αύξηση στις λυρικές μονωδίες των υποκριτών

ü  Μείωση χορικών

ü  Ήρωες στα ανθρώπινα μέτρα

ü  Ελεύθερη διασκευή των μύθων          

               Καλό διάβασμα!!!

                         Στογιάννη Ευαγγελία, φιλόλογος