ΙΛΙΑΔΑ : ΡΑΨΩΔΙΑ Π 684 - 867 ΠΑΤΡΟΚΛΕΙΑ (Τα κατορθώματα και ο θάνατος του Πάτροκλου)

Τόπος : πεδίο της μάχης

Χρόνος : 26^η μέρα της Ιλιάδας

Πρόσωπα : Πάτροκλος, Έκτορας, Απόλλωνας

Αφηγηματικές τεχνικές 

• Στην ενότητα χρησιμοποιείται κυρίως αφήγηση σε γ’ πρόσωπο, εκτός από κάποιους στίχους σε β’ πρόσωπο. Σ’ αυτούς ο ποιητής απευθύνεται στον Πάτροκλο (αποστροφή). Στους  στίχους αυτούς (692-693, 744, 754, 787, 812-813, 843) ο ποιητής εκφράζει τη συμπάθεια και τη συμπόνια του στον Πάτροκλο, που σύντομα θα χάσει τη ζωή του.
• Υπάρχει επίσης η χρήση του τυπικού αριθμού τρία (σχήμα ή νόμος των τριών), στους στ. 702-703, 784. Αλλά και ο θάνατος του Πάτροκλου οργανώνεται σύμφωνα με την τριαδική αρχή (Απόλλωνας, Εύφορβος, Έκτορας).
• Έντονη είναι η χρήση παρομοιώσεων στο απόσπασμα, που ζωντανεύουν την αφήγηση και περιγράφουν παραστατικά τα πρόσωπα (στ. 705,743,752-753,757-761,765-771,786,823-829), αλλά και εικόνων, με αποκορύφωμα την ψυχή να εγκαταλείπει το σώμα του νεκρού Πάτροκλου (855-857).
• Έντονη είναι και η ειρωνεία στα λόγια του Απόλλωνα (721-725), αλλά και του Έκτορα, όταν απευθύνεται στον ετοιμοθάνατο Πάτροκλο.

Ιδεολογικά στοιχεία - στοιχεία πολιτισμού

• Στο στ. 686 αλλά και στο καύχημα του Έκτορα μπροστά στον ετοιμοθάνατο Πάτροκλο, όπου γίνεται υβριστής και αλαζόνας έχουμε το Ηθικό σχήμα (Άτη, Ύβρις, Νέμεσις).

• Στ. 716 κ.εξ. : Ενανθρώπιση του Απόλλωνα με τη μορφή του Άσιου.

• Στ. 686-691 : ο ποιητής τονίζει την ευθύνη του Πάτροκλου για το χαμό του, αλλά αναφέρει και τη βουλή του Δία.

• Στ. 855- 857 : οι άνθρωποι της ομηρικής εποχής πίστευαν ότι η ψυχή ήταν αθάνατη και κατέβαινε στον Άδη μετά το θάνατο. Η εικόνα της θλιμμένης ψυχής τονίζει την αγάπη του ομηρικού ανθρώπου για τη ζωή και τη θλίψη που γεννά ο θάνατος.

Χαρακτηρισμός προσώπων (Ηθογράφηση)

Πάτροκλος : στην ενότητα αυτή κορυφώνεται η αριστεία του, καθώς παρουσιάζεται η γενναιότητά του, που οδηγεί στο θάνατο μεγάλο αριθμό εχθρών. Παρασυρμένος από τις επιτυχίες του ξεχνά τις συμβουλές του Αχιλλέα. Είναι δυνατός και παντοδύναμος σαν θεός, όπως τονίζει ο Όμηρος. Μόνο ένας θεός μπορεί να τον σταματήσει και μάλιστα με δόλο, γι’ αυτό ο Πάτροκλος μάλλον έχει ξεπεράσει τα ανθρώπινα όριά του. Η δύναμή του κάμπτεται μόνο μετά τη θεϊκή επέμβαση, την άνανδρη επίθεση του Εύφορβου και το τελικό χτύπημα του Έκτορα. Λίγο πριν ξεψυχήσει προλέγει το θάνατο του Έκτορα, καθώς ως μελλοθάνατος έχει μαντικές ικανότητες.

Έκτορας  : στην ενότητα αυτή ο Έκτορας δεν υπακούει στους ηθικούς κανόνες της μάχης και επιτίθεται στον άοπλο και ήδη πληγωμένο Πάτροκλο. Την πτώση του Πάτροκλου ακολουθεί η καθιερωμένη καυχησιολογία, όπου ο Έκτορας υπερηφανεύεται ότι είναι ο πρώτος πολεμιστής της Τροίας, ειρωνεύεται και χλευάζει τον αντίπαλό του. Το μόνο που σκέφτεται είναι η ασφάλεια που παρέχει στους Τρώες ο θάνατος του Πάτροκλου. Μοιάζει να είναι ασεβής και υπερβολικά σκληρός απέναντι στον ετοιμοθάνατο Πάτροκλο.

Απόλλωνας  : προστατεύει τους Τρώες και ενανθρωπίζεται για να τους σώσει. Ενθαρρύνει τον Έκτορα να επιτεθεί και παράλληλα απωθεί τον Πάτροκλο από τα τείχη της Τροίας. Με δόλιο τρόπο του αφαιρεί τα όπλα, αντίθετα με τον κώδικα ηθικής της ηρωικής εποχής και τον κάνει εύκολη λεία για τους Τρώες. Ωστόσο οι θεοί στην Ιλιάδα δεν ακολουθούν τα πρότυπα και τους ηθικούς κανόνες των θνητών. Ο Πάτροκλος ζωσμένος με τα θεϊκά όπλα του Αχιλλέα, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί από κανέναν θνητό. Έτσι η παρέμβαση του Απόλλωνα θεωρείται απαραίτητη.

 (Επιλογή σχολίων από το βοήθημα Βολονάκη)

                            

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ from Maria Froudaraki