ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ :Β΄ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ(1-2 ΣΚΗΝΗ)

Σκηνή 1^η

•  Η Ελένη ,μαζί με το χορό, επανέρχεται στη σκηνή με ευχάριστες ειδήσεις από τη Θεονόη.

•  Τραγική ειρωνεία: στ.600, 613,631

•  Αντίθεση είναι-φαίνεσθαι: στ.616,625, 631, 633, 650

•  Μετά την πρώτη σύγχυση, που δημιουργεί μια επιβράδυνση, η Ελένη αναγνωρίζει το Μενέλαο αξιοποιώντας τις πληροφορίες της Θεονόης, την ομοιότητα με το Μενέλαο, και την ίδια την ομολογία του.

•  Ο Μενέλαος, μένει προσκολλημένος στο φαίνεσθαι και δεν αναγνωρίζει την Ελένη παρά τις αυτοαποκαλύψεις της Ελένης και την ομοιότητα της. Βρίσκεται σε σύγχυση και ψυχική αναστάτωση, αμφιβάλλει, απορεί, δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει, συμπεριφορά που σε κάποιο βαθμό είναι δικαιολογημένη αφού δεν μπορεί να ακυρώσει τον πόλεμο τόσων χρόνων. Μένει λοιπόν στην απλή λογική αφού η σκέψη του δεν είναι τόσο σύνθετη.

•  Συναισθήματα-ψυχολογικές μεταπτώσεις της Ελένης:

         Χαρά, ανακούφιση, ελπίδα αλλά και αγωνία για το μέλλον,

         Τρόμος με την εμφάνιση ενός άγνωστου άνδρα.

         Ανείπωτη χαρά και ευτυχία με την αναγνώριση

       Πίκρα, απελπισία, ψυχική κατάρρευση με την άρνηση του Μενέλαου να     την  αναγνωρίσει.

•  Έτσι οι ήρωες είναι τραγικά πρόσωπα και η τραγικότητά τους εντείνει την αγωνία και τον έλεο των θεατών.

Σκηνή 2^η

•  Δραματικοί λόγοι που επιβάλλουν την εμφάνιση του αγγελιοφόρου: μεταφέρει στη σκηνή όσα διαδραματίστηκαν σε άλλο χώρο, μας βγάζει από το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε στην προηγούμενη σκηνή. Είναι μία αναπάντεχη εμφάνιση που προωθεί τη δράση και διευκολύνει την αναγνώριση. Αυτή η τεχνική του απρόοπτου συνδέεται με την αντίληψη για τη ζωή αφού και σήμερα συμβαίνουν απρόοπτα γεγονότα που μπορούν να αλλάξουν τις ζωές των ανθρώπων.

•  Με την αναγνώριση περνάμε από την άγνοια στη γνώση και δεν υπάρχει πια η αντίθεση ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι.

•  Η Ελένη αποκαθίσταται με τη βοήθεια του αγγελιοφόρου πρώτα από το είδωλο και στη συνέχεια από το Μενέλαο. Τελευταίος αποκαθιστά την Ελένη ο αγγελιοφόρος αφού βγαίνει από τη σύγχυση με τη βοήθεια του Μενέλαου.

•  Ο αγγελιοφόρος δεν είναι ένα ανώνυμο πρόσωπο. Είναι ένας γέροντας υπηρέτης και σύντροφος του Μενέλαου αφού πολέμησε μαζί του στην Τροία,  στον οποίο ο Ευριπίδης αναθέτει ένα διευρυμένο ρόλο. Είναι κι αυτός τραγικό πρόσωπο και εκφράζει σκέψεις και προβληματισμούς που θα μπορούσε να διατυπώσει κάθε απλός άνθρωπος που συνειδητοποιεί ότι βρίσκεται μακριά από τα κέντρα των αποφάσεων, που βιώνει τις συνέπειες από τις επιλογές και κινήσεις άλλων και γι’ αυτό εκφράζει την αγανάκτησή του.

• Τα συναισθήματα της Ελένης με την ολοκλήρωση της αναγνώρισης δεν είναι τόσο εκρηκτική χαρά όσο ψυχική γαλήνη γιατί ξεφεύγει από το προηγούμενο αδιέξοδο.

•  Τα συναισθήματα του Μενέλαου είναι πιο υποτονικά αφού αναγνωρίζει την Ελένη εγκεφαλικά, με τη λογική και όχι με το συναίσθημα. Γι’ αυτό χρειάζεται την αναδρομή στο παρελθόν, παρόλο που αυτό δημιουργεί πόνο και πίκρα, για να ανακτήσει σιγουριά και αυτοπεποίθηση.

  Ιδέες αγγελιοφόρου

• Ο ρόλος των θεών που ενεργούν απρόβλεπτα κινούμενοι και από προσωπικά τους πάθη είναι δεδομένος. Ωστόσο στους στ.786-787 φαίνεται ότι μια ανώτερη, απροσδιόριστη δύναμη πέρα και πάνω από τους θεούς κινεί τα πάντα και δυσκολεύει τον άνθρωπο να ερμηνεύσει όσα του συμβαίνουν. Οι αρχαίοι ταύτιζαν τη δύναμη αυτή με τη Μοίρα ή Τύχη. Εδώ διαφαίνεται ο σκεπτικισμός του Ευριπίδη με μια ανώτερη ιδέα για το θεό.
•  Ο στ.806-7 αποδεικνύει ότι ο Ευριπίδης δέχεται το θεσμό της δουλείας. Δεν πιστεύει όμως ότι η σωματική ανελευθερία σημαίνει και πνευματική υποδούλωση, στ.808-9. Ο αγγελιοφόρος έχει εσωτερική ελευθερία και το αποδεικνύει με τους βαθυστόχαστους προβληματισμούς του αν και απλοϊκός και αμόρφωτος με ταπεινή καταγωγή.

•  Η ματαιότητα του πολέμου- το αντιπολεμικό μήνυμα :η Ελένη είναι αθώα όμως ο πόλεμος έγινε και ήταν φρικτός και για τις δύο πλευρές.

• Η προσήλωση στο φαίνεσθαι εξαπατά τους ανθρώπους που οδηγούνται σε πολέμους ξεγελασμένοι ότι υπερασπίζονται αξίες . Στην πραγματικότητα εξυπηρετούνται  συνήθως άλλες σκοπιμότητες.Απαξίωση της μαντικής τέχνης με τη σκληρή κριτική που κάνει στους μάντεις( δεν γνωρίζουν την αλήθεια, εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους).

• Εμπιστοσύνη στην ανθρώπινη λογική. Η εργασία και το μυαλό θα οδηγήσουν τον άνθρωπο στις σωστές αποφάσεις (επίδραση από τους σοφιστές).

Πίσω από τους στοχασμούς του αγγελιοφόρου κρύβονται οι ιδέες του Ευριπίδη που δικαιολογημένα χαρακτηρίστηκε «από σκηνής φιλόσοφος».

                                                   

                                     Καλή επανάληψη!!!

                                                Επιμέλεια                        

                                        Στογιάννη Ευαγγελία

                                               Φιλόλογος