Κλίση ουσιαστικών
❏ Ουσιαστικό ονομάζεται η λέξη που δηλώνει ένα πρόσωπο, ζώο, πράγμα ή μια αφηρημένη έννοια, π.χ. άνθρωπος, δέντρο, μέλισσα, τραπέζι, αγάπη, ελπίδα
✔ Τα ουσιαστικά διαφοροποιούνται μορφολογικά (ως προς τις καταλήξεις τους) ανάλογα με το γραμματικό τους γένος σε αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα.
Το γραμματικό γένος άλλοτε συμπίπτει με το φυσικό γένος του ουσιαστικού και άλλοτε όχι. Για παράδειγμα, το ουσιαστικό η γυναίκα έχει φυσικό και γραμματικό γένος θηλυκό, ενώ το κορίτσι έχει φυσικό γένος θηλυκό αλλά γραμματικό γένος ουδέτερο.
✔ Τα ουσιαστικά έχουν δύο αριθμούς:
• τον ενικό (όταν αναφερόμαστε σε ένα)
• τον πληθυντικό (όταν μιλάμε για πολλά)
Είναι κλιτά μέρη του λόγου, σχηματίζουν δηλαδή πτώσεις (ονομαστική, γενική, αιτιατική, κλητική) από τις οποίες οι τρεις πρώτες λέγονται βασικές:
• η ονομαστική είναι η πτώση που απαντά στο ερώτημα ποιος, ποια, ποιο ενεργεί ή παθαίνει ή βρίσκεται στην κατάσταση που δηλώνει το ρήμα
• η γενική είναι η πτώση που απαντά στο ερώτημα τίνος (ποιου, ποιας, ποιου)
• η αιτιατική είναι η πτώση που απαντά στο ερώτημα τι (ποιον, ποια, ποιο)
• η κλητική είναι η πτώση με την οποία καλούμε ή προσφωνούμε κάποιον, κάποια, κάτι.
Τα ουσιαστικά έχουν :
τρία γένη δύο αριθμούς τέσσερις πτώσεις
αρσενικό ενικός αριθμός ονομαστική
θηλυκό πληθυντικός αριθμός γενική
ουδέτερο αιτιατική
κλητική
✔ Τα ουσιαστικά, ανάλογα με τον αριθμό των καταλήξεων που παρουσιάζουν στις βασικές τους πτώσεις, χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
• δικατάληκτα, όταν στις βασικές πτώσεις κάθε αριθμού παρουσιάζουν δύο διαφορετικές καταλήξεις,
π.χ. ο κανόνας, του κανόνα, τον κανόνα, κανόνα
(εν. αρ.: -ας, -α, πληθ. αρ.: -ες, -ων)
• τρικατάληκτα, όταν στις βασικές πτώσεις κάθε αριθμού παρουσιάζουν τρεις διαφορετικές καταλήξεις,
π.χ. η έξοδος, της εξόδου, την έξοδο, οι έξοδοι, των εξόδων, τις εξόδους
(εν. αρ.: -ος, -ου, -ο, πληθ. αρ.: -οι, ων, ους).
Παράλληλα, τα ουσιαστικά διακρίνονται σε:
• ισοσύλλαβα, όταν έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών σε όλες τις πτώσεις,
π.χ. η ελ-πί-δα, της ελ-πί-δας, την ελ-πί-δα, οι ελ-πί-δες, των ελ-πί-δων, τις ελ-πί-δες
• ανισοσύλλαβα (όταν ορισμένες πτώσεις εμφανίζουν μία επιπλέον συλλαβή,
π.χ. το σώ-μα, του σώ-μα-τος, το σώ-μα, τα σώ-μα-τα, των σω-μά-των, τα σώ-μα-τα
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να συμπληρώσετε τα κενά :
Ενικός αριθμός
Ονομ. παράγοντας
Γεν. διαμέτρου
Αιτ. αίθουσα
Κλητ.
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. επιβάτες
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.
2. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού που σας δίΝεται μέσα στην παρένθεση :
α. Πλήθος αυτοκινήτων παραμένουν μπλοκαρισμένα σε κεντρικές ………………………….. (λεωφόρος) της …………………… (πόλη).
β. Η μόλυνση του …………………………. (περιβάλλον) είναι πολύ σημαντικό πρόβλημα της εποχής μας.
γ. Ο διευθυντής του …………………. (σχολείο) έκρινε συχνά αυστηρά την εμφάνιση πολλών ………………….. (μαθητής) και ……………………. (μαθήτρια).
δ. Ως πρόεδρος του ……………………. (σύλλογος) έχει πολλά και δύσκολα …………………….. (καθήκον). ε. Η τιμή του ……………………. (κρέας) ανέβηκε κατακόρυφα τις τελευταίες εβδομάδες.
στ. Οι ………………………… (συνέπεια) του …………………………. (κάπνισμα) στην υγεία είναι τεράστιες.
ζ. Το βράδυ ρίχνουμε τα …………………………. (δίχτυ) και τα μαζεύουμε το πρωί.
3. Να σχηματίσετε τη γενική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών :
ουσιαστικά γενική ενικού γενική πληθυντικού
επιβίωση
πανεπιστήμιο
άσφαλτος
συνήθεια
άτομο
γλώσσα
πλανήτης
χταπόδι
κανόνας
4. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στον άλλον αριθμό :
α. ο ελαιώνας του πατέρα …………………………………
β. ο αγώνας του ναύτη ………………………………..
γ. ο ορισμός του αφέντη …………………………………
δ. το δώρο των Χριστουγέννων ………………………………….
ε. ο λογαριασμός του μεσίτη …………………………………
στ. η ανάγκη της ένωσης …………………………………
ζ. το βιβλίο του μαθητή ………………………………..
ΕΠΙΘΕΤΑ
Βασικές κατηγορίες επιθέτων
• σε -ος, -η, -ο
καλός καλή καλό
• σε -ος, -α, -ο
πλούσιος πλούσια πλούσιο
• σε -ύς, -ιά, -ύ
βαθύς βαθιά βαθύ
Όμοια κλίνονται: βαρύς, δασύς, ελαφρύς, μακρύς, παχύς, πλατύς, φαρδύς κ.λπ.
• το επίθετο ο πολύς, η πολλή, το πολύ
ονομ. πολύς πολλή πολύ πολλοί πολλές πολλά
γεν. πολύ πολλής πολύ πολλών πολλών πολλών
αιτ. πολύ πολλή πολύ πολλούς πολλές πολλά
κλητ. – – – (πολλοί) (πολλές) (πολλά)
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να συμπληρώσετε τα γένη των επιθέτων που λείπουν.
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
ο τυχερός
το αιώνιο
ο φτωχός
η ζηλιάρα
το βαρύ
η θαλασσιά
ο διεθνής
η πλατιά
ο επιτήδειος
το γλυκό
2. Να μεταφέρετε τα σύνολα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.
α. του παμπάλαιου πίνακα ………………………………………………..
β. τους νομοταγείς πολίτες …………………………………………………
γ. τις βίαιες ενέργειες …………………………………….
δ. των προσεχών εβδομάδων …………………………………………………..
ε. ο μακρύς δρόμος …………………………………………..
στ. το σκοτεινό διαμέρισμα …………………………………………….
ζ. το παλιό τείχος …………………………………………..
η. τη μεγαλοπρεπή είσοδο ……………………………………………
3. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις :
α. Έχει αφιερώσει στο έργο αυτό ………………………… (πολύς) κόπο και χρόνο.
β. Για τρίτη ……………………. (συνεχής) χρονιά η επιχείρηση διπλασίασε τα κέρδη της.
γ. Δεν ήταν ……………………… (σαφής) οι προθέσεις του.
δ. Στις πρώτες σειρές των ………………….. (επίσημος) καθόταν ο διευθυντής του σχολείου.
ε. Η κατάσταση της υγείας του ………………………. (άρρωστος) βελτιωνόταν συνεχώς.
στ. Παρά τις προσπάθειες των ………………….. (υπεύθυνος) τίποτε δε διορθώθηκε.
ΠΗΓΗ : https://laventer.blogspot.gr